Άρθρο του Εμμανουήλ Κολοκυθά – Φυσικός, Αρχιτέκτων Μηχανικός
H πρόσφατη πρωθυπουργική υπόσχεση για παραχώρηση του παλιού Πανεπιστημίου στον Δήμο, καθιέρωσε ένα απρόβλεπτο όριο: αφού μπορεί να γίνει δημαρχείο, το παλιό κτίριο δεν είναι σαθρό. Δεν μπορεί να κατεδαφιστεί. Δεν μπορεί να γίνει ούτε parking ούτε εμπορικό κέντρο ούτε φοιτητική εστία. Παραχωρήθηκε ως μελλοντικό δημαρχείο.
Αλλά, αυτό είναι το κάλλιστο για τη πόλη; Η ιδέα του ΚΕΜΟΝΤΕ βασίζεται στην τριπλή κτιριακή ενοποίηση: του Πειραματικού Γυμνασίου, των Δημόσιων υπηρεσιών και του εγκαταλελειμμένου Πανεπιστημίου.
Τα υπάρχοντα κτίσματα θα ανακατασκευαστούν ως ενιαίο κτίριο και θα έχουν όμοιο χρώμα, όμοια παράθυρα, όμοιες πόρτες. Όμοιες στέγες. Κοινόν ενεργειακό σχεδιασμό. Κοινά τα δύο αίθρια. Κοινές αλλά διαφορετικές εισόδους. Ευφυείς νεοπαγείς κόμβοι νέων τεχνολογιών θα βρουν εκεί ιδανική στέγαση. Οι νυν δημόσιες υπηρεσίες παραμένουν και συμπληρώνονται από δημοτικές.
Η κτιριακή γειτνίαση των τριών διαφορετικών οργανισμών, οδηγεί σε εγγύτητα, η εγγύτητα σε ομοιότητα, η ομοιότητα σε ώσμωση: η εργασία, η εκπαίδευση και η τέχνη, αποκτούν ισοτιμία και ισοαξία. Διαχέονται και αποκτούν αμοιβαία κατανόηση. Αλλά, η ισχυρότερη δύναμη, η εντελέχεια της Τέχνης, παρασύρει και την εργασία και την εκπαίδευση.
Είναι εύκολο να το φανταστούμε. Ένα εκτεταμένο, λογικό και όμορφο κτίριο, παράδειγμα ευφυούς κατασκευής και μηδενικής δαπάνης ενέργειας. Διασχίζεται από κατοίκους όλων των ηλικιών και των επαγγελμάτων. Μαθητές, νεαρόκοσμος, εργαζόμενοι, μεταπτυχιακοί, τεχνίτες, φιλότεχνοι, μαμάδες και μπαμπάδες, παππούδες και γιαγιάδες, καρότσια και παιδιά… Καθώς μελετούν, σπουδάζουν και εργάζονται, συνειδητά ή κατά τύχη, μετέρχονται, με πολλούς τρόπους, της έρευνας. Της καινοτομίας. Του παρόντος, του παρελθόντος και του μέλλοντος. Της Ιστορίας. Και της Τέχνης.
Το ΚΕΜΟΝΤΕ είναι ένα αυτοσυνεπές κτίριο μορφής και περιεχομένου. Ο τοπικός χώρος του μπορεί να επινοήσει έναν υπερ-τοπικό χωρόχρονο. Από την άπειρος χώραν, του Πύρρου, στις παραδουνάβιες χώρες, στη Βενετία και την Βιέννη, στην Αμερική και την Αυστραλία…
Η ισχύς του είναι η ικανότητα μείξης του διαφορετικού. Του Γιαννιώτικου με το Διεθνές. Το κλασικό και το μεταμοντέρνο θα συνυπάρχουν με το μοντέρνο. Εξ ου και η ονομασία του: μοντέρνο, η κατεύθυνση που δείχνει το βέλος του χρόνου.
Παραμένοντας διαρκώς ανοιχτό, ως φυγόκεντρος πυκνωτής, γίνεται τόπος ανταλλαγής και ενοποιήσεως. Ο κοινός ψηφιακός τοίχος των μηνυμάτων των κατοίκων. Η προφυλαγμένη αυλή της Σαββατοκυριακάτικης γιορτής της πόλεως.
Η απο-ερειπίωση του παλιού παν/μίου, η περιδίνηση των εκεί δραστηριοτήτων γύρω από τον άξονα της Τέχνης, μέσω της ψηφιοποιήσεως και της καινοτομίας, μπορεί να επινοήσει και να εγκαταστήσει έναν καινούργιο χρόνο τόσο για τους κατοίκους όσο και για την πόλη. Τον e-χρόνο του e-ΚΕΜΟΝΤΕ.
Η πνευματική δύναμη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, το 1960, ανέσυρε την πόλη από το σκοτεινό εμφυλιοπολεμικό κλίμα. Μόνο το e-ΚΕΜΟΝΤΕ, 60 χρόνια μετά, μπορεί να μεταγ-γίσει, από τις αίθουσες Τέχνης του, στην πόλη, το κενοφανές πνεύμα του 21ου αιώνα.
Ουσιαστικά, το πραγματικό διακύβευμα δεν είναι το παλιό κτίριο, το αποτελούμενο από πέτρες, beton και τούβλα. Είναι ο νέος χρόνος. Ο e-χρόνος. Ο αναδιανέμων άνεμος, εκείνος που όταν απουσιάζει από τις πόλεις, οι ψυχές μαραίνονται και όλα γίνονται πνιγηρά και μονότονα και αδιάφορα. Το θεμελιώδες διακύβευμα είναι το πνεύμα του χρόνου. Το zeitgeist.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως μόνο όταν το genius loci, το πνεύμα του τόπου, αρμονικά και δυναμικά συνυπάρξει και αναπτυχθεί με το zeitgeist, το πνεύμα του χρόνου, η πόλη και οι πολίτες της συνεξελίσσονται διατηρώντας ακέραιη την ταυτότητά τους και ακμαία την οραματική αυτοσυνείδησή τους. Στηριζόμενοι στην ιστορική μνήμη τους.
Τι από τα παραπάνω μπορεί να συμβεί, εξίσου καλά, ή, ακόμα καλύτερα, αν το παλιό κτίριο μετατραπεί σε ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ;
Έστω ότι έχει γίνει ενδελεχής καταγραφή, ότι αρκούν τα εμβαδά για να χωρέσουν όλες οι κατεσπαρμένες δημοτικές υπηρεσίες. Έστω ότι, σε ορίζοντα 5ετίας, 10ετίας, 15ετίας, οι απαι-τήσεις της e-εργασίας και των e-συναλλαγών συμφωνούν με την υπάρχουσα χωροδομία. Έστω πως το νέο ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ σφύζει από καινοτομία, αυτοσυνέπεια, αποτελεσματικότητα. Έστω ότι το ζητούμενο επιτελέστηκε: μια κεντρομόλος μηχανή υψηλής παραγωγής, εργαζόμενη Δευτέρα έως Παρασκευή, από τις 08.00 έως 20.00. .
Και τα βράδια; Τα Σάββατα; Τις Κυριακές; Τις γιορτές; Θα παραμένει κλειστό; Και ποιά θα είναι η σχέση του με το Πειραματικό Γυμνάσιο; Καμμία; Εγγύτητα εχθρική ή αδιάφορη παρεύρεση;
Και η Τέχνη; Για μια σειρά από φανερούς και αφανείς λόγους, ακόμα και ως ερείπιο, το κτίριο είναι το πιο σπουδαίο κτίριο της πόλεως. Μερικούς αιώνες πριν, την ανάλογη επικύρωση μετατροπής του παλιού Πανεπιστημίου σε Δημαρχείο, θα την έκανε ο Επίσκοπος. Τότε, το Δημαρχείο και η κατοικία του Ηγεμόνα θα ταυτίζονταν, και το επιβλητικό κτίριο θα δέσποζε πάνω στην μεσαιωνική ιταλική πλατεία ή στην πεδιάδα του Μυστρά.
Σήμερα, κανένα Δημοτικό Συμβούλιο, δημοκρατικά εκλεγμένο, που σέβεται την ιδιότητά του και τους πολίτες, δεν έχει νόημα να εγκατασταθεί στο διεκδικούμενο κτίριο. Δεν μπορεί να θυσιάσει τον καθαρό χρόνο της πόλης για ιδιοτελείς γραφειοκρατικούς σκοπούς.
Ως ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ, δεν μπορεί παρά να εκφράζει τον διαχωρισμό και την μερικότητα αντί την ολότητα του ΚΕΜΟΝΤΕ. Την διαχείριση αναγκαστικών υποθέσεων αντί της γενναιοδωρίας της Τέχνης. Την φυλάκιση στην τοπικότητα και όχι την ευρύτητα του κόσμου. Τον εξαναγκα-σμό των οικονομικών συναλλαγών και της γραφειοκρατικής εξουσίας, ενώ τα άλογα του e-χρόνου του 21ου αιώνα, παραδίπλα, στο δασάκι και στα χωράφια, ελεύθερα θα καλπάζουν.
Το e-KΕΜΟΝΤΕ, χωρίς ίχνος πλαστού κύρους και άχρηστης εξουσίας, κτίριο με νωπές αλλά επουλωμένες τις πληγές της άφρονης κακοχρησίας του εξαιτίας της απόπειρας να χαθεί η πνευματικότητά του έναντι της οικονομίας, μπορεί να αντικαταστήσει την ύβρι που έχει υποστεί, με την κάθαρσιν της Τέχνης της Ολότητας.
Μόνο το ΚΕΜΟΝΤΕ, ψηφιακός πολιτισμικός κόμβος που βρέχεται στα κύματα του Ιονίου και σύγχρονο παραδουνάβιο καραβάνι του Ρόβα, μπορεί να επαναφέρει τον δυναμισμό, τον διεθνισμό, τον πραγματικό και όχι μόνο τον οικονομικό πλούτο, την αίγλη και την αξιοπρέ-πεια της παλιάς πόλεως.
Και, με αυτοπεποίθηση και οραματικότητα, να κάνει ένα καινούργιο ξεκίνημα.
’’Η πόλη δεν χρειάζεται ακόμη έναν χώρο πολιτισμού στο κτίριο του παλιού Πανεπιστημίου’’ διαφωνώντας με την προοπτική ενός ΚΕΜΟΝΤΕ, ισχυρίζεται ο ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, 5/1/2021
Σπάνια συναντάται ένα κείμενο, που, ενώ διαφωνούμε με τον τίτλο του, συμφωνούμε με το περιεχόμενό του. Το κείμενο του Κου Τάσου Κούτλα είναι εξαιρετικά πολύτιμο. Αποτελεί την συνοπτική θεωρία πάνω στην οποία και οφείλει και μπορεί να στηριχτεί κάθε ανασχεδιασμός της πόλεως με προοπτική δεκαετιών. Ο κόσμος βρίσκεται στο κατώφλι της επόμενης εποχής. Μπροστά στα μάτια μας συμβαίνει η περίφημη αλλαγή παραδείγματος κατά τον Τόμας Κουν. Αυτό είναι και το μείζον ζήτημα που αντιμετωπίζει η πόλη: Η επελαύνουσα ψηφιακή οικονομία και ο κόσμος που αυτή και προϋποθέτει και παράγει.
Τίποτα πιο συγκροτημένο δεν θα μπορούσε να προσομοίαζε με την θεωρία πάνω στην οποία στηρίχτηκε η σύλληψη του ΚΕΜΟΝΤΕ. Φυσικά, ευτυχώς για το κείμενο, από την ανάλυσή του, απουσιάζει παντελώς η αρχιτεκτονική…
Και το κεντρικό -κυκλικό, με γυάλινα τοιχοπετάσματα- κτίριο της Apple, και το κεντρικό κτίριο της Google, όπως μπορείτε να διαπιστώσετε στο διαδίκτυο, είναι ευθέως ανάλογα του περιεχομένου τους. Μορφή και περιεχόμενο αλληλοϋποστηρίζονται και αλληλοαναδικνύ-ονται. Νέες ιδέες, νέες μορφές, νέο κτίριο. Ψηφιακή οικονομία-μοντέρνα αρχιτεκτονική.
Αντί τα ανακαινισμένα ερείπια, μήπως θα έπρεπε κάποιος ευφυής επιχειρηματίας, βέβαιος από την στέρεη επιχειρηματολογία του κειμένου, να χτίσει, εξ αρχής, κερδίζοντας χρήματα, ’’ένα χώρο, όπου θα λειτουργήσει ως κόμβος ψηφιακής καινοτομίας και σύγχρονης επιχειρηματικότητας’’ συμβάλλοντας στην μετατροπή της πόλεως σε ’’αξιόλογο ψηφιακό κέντρο’’ ;
Αν τα Ιωάννινα ήταν Πειραιάς, το ΝΕΟ ΨΗΦΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ, που προοικονομεί το παραπάνω κείμενο, θα μπορούσε να στεγαστεί στον πολυώροφο Πύργο του Πειραιά, έχοντας ανακαι-νισθεί με φουτουριστικές λεπτομέρειες – θυμηθείτε τα σχέδια του διαγωνισμού.
Αλλά, αν κατά τον συγγραφέα, ένα παλιό κτίριο, όπως της οδού Δόμπολη, είναι κατάλληλο για να στεγάσει τις καινοτόμες τεχνολογίες, γιατί αυτό να μην συμβεί στο ΚΕΠΑΒΙ; Αν μπορεί να μεταφερθεί στο ΚΕΠΑΒΙ το ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ -όπως συζητάται- γιατί όχι το ΝΕΟ ΨΗΦΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ; Και να γίνει εκεί η δική μας Silicon Valley; Ο ψηφιακός αυτοματισμός και η διεθνής τεχνητή νοημοσύνη, που αλλού θα βρουν διαυγέστερον ιστορικόν διάλογο παρά στην τοπική χειροτεχνία της αργυροχοΐας, συνδυάζοντας αισθητική, χρηστικότητα και ευρηματικότητα;
Και, μήπως, σε προοπτική 5ετίας, προκηρυχθεί ένας καινούργιος διαγωνισμός, για ένα -μετα-φορικά και κυριολεκτικά- ΝΕΟ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ; Ένα ολοκαίνουργιο κτίριο, παραλίμνιο, φυτεμένο με ψιλόλιγνα δέντρα και συσσωρεύσιμη πράσινη ενέργεια, μεταξύ άλλων, και για την άμεση φόρτιση των εκεί παρκαρισμένων ηλεκτρικών αυτοκινήτων;
Και με μια αίθουσα, στον ψηλότερο, τον τελευταίο όροφο, με τζαμαρίες και λεπτοφυείς κουρτίνες αντί για τοίχους, με απεριόριστη θέα στα μακρινά βουνά και στη χρυσή λίμνη, η περισσότερο ευαίσθητη και ρομαντική αίθουσα της πόλεως, για την τέλεση των γάμων…
Γιατί το παλιό Πανεπιστήμιο, που έχασε την πνευματική ταυτότητά του έχοντας ηττηθεί προ 20ετίας από την οικονομία, θα πρέπει να αλωθεί, δεύτερη φορά, από την ψηφιακή οικονομία, ενώ οι απαιτήσεις της μπορούν να ικανοποιηθούν απο καταλληλότερα κτίσματα;
Όχι μόνο, λοιπόν, ένα ιδιοτελές και εγωιστικά παλιομοδίτικο ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ δεν έχει θέση στο παλιό Πανεπιστήμιο, αλλά ούτε το πιεστικά απαραίτητο ΝΕΟ ΨΗΦΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ. Χωρίς να υποκαθιστά ούτε το ένα ούτε το άλλο, το ΚΕΜΟΝΤΕ εμπεριέχει και υπερβαίνει και το ένα και το άλλο.
ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΠΙΘΑΝΗΣ ΠΛΟΗΓΗΣΕΩΣ
Θεωρώντας δεδομένο πως ο καλοπροαίρετος διάλογος, αίτιο και αποτέλεσμα της σωφροσύνης, διάλογος στέρεων επιχειρημάτων για την αναζήτηση του κάλλιστου, αφού, όπως παρατηρεί ο Πλάτων στο Συμπόσιο (2ο9 α): το πιο μεγάλο και το πιο ωραίο είδος φρονήσεως είναι εκείνη που ασχολείται με την διευθέτηση των πραγμάτων στις πόλεις και στους οικισμούς, της οποίας το όνομα είναι σωφροσύνη και δικαιοσύνη (*)
συνεχίζεται με αμείωτη ένταση και θα συνεχιστεί, μια πιθανή εξέλιξη της τύχης του παλιού Πανεπιστημίου θα μπορούσε να ήταν:
Α. Το κτίριο καθαρίζεται από τις υπηρεσίες του Δήμου τις επόμενες 2-3 εβδομάδες. Α1. Ενδεικτικό μέρος της υποδομής που έχει διασωθεί: έδρανα, καθίσματα, γραφεία, φωτιστικά σώματα, παλιές αφίσες, το λογότυπο του ονόματος,…, φυλάσσονται ως ιστορικά τεκμήρια. Μαζί με τα αρχεία που θα συγκεντρώσουμε και θα καταθέσουμε οι απόφοιτοι. Α2. Τα παλιά ξύλινα έδρανα, επιδιορθωμένα, δίδονται σε καταυλισμούς ή κατασκηνώσεις. Τε εναπομείναντα ξύλα καίγονται, ως συμβολική φωτιά καθαρμού, στην αυλή του αιθρίου. Α3. Κατά την διαδικασία του καθαρισμού, θα μπορούν να παρευρίσκονται και να συμμετέχουν -στο πραγματικό και συμβολικό καθάρισμα- εκπρόσωποι των αποφοίτων του παλιού Πανεπιστημίου όσο και ελάχιστοι δημότες ή σπουδαστές και καλλιτέχνες, που κατανοούν την λυτρωτική δύναμη της καθάρσεως.
Β. Από το Δημοτικό Συμβούλιο, συντάσσεται μια ολιγοσέλιδη έκθεση, μια μελέτη σκοπιμότητας, αιτούμενη την παραχώρηση του παλιού Παν/μίου στην κυριότητα του Δήμου (**).
Γ. Μετά την παραχώρηση του κτιρίου στον Δήμο, μέσω των υπηρεσιών του, ο Δήμος -μόνο αυτός και κανείς άλλος- προχωρά σε στατική μελέτη του κτιρίου αλλά και σε ακριβή απο-τύπωση ολόκληρου του συγκροτήματος.
Δ. Με τα αποτελέσματα της στατικής μελέτης -και τις ελάχιστες παροδικές επιδιορθώσεις για την ασφαλή πρόσβαση και προφύλαξη- και με τη σύμφωνη γνώμη του Δήμου, το παλιό Πανεπιστήμιο προσφέρεται για εκθεσιακές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες.
Ε. Όταν αποφασιστεί η πραγματοποίηση του ΚΕΜΟΝΤΕ, ορίζονται οι κατάλληλες επιτροπές που θα ετοιμάσουν την προκήρυξη πανελληνίου διαγωνισμού (**)
Το διαδίκτυο είναι η γλώσσα του ψηφιακού κόσμου. Ήδη, αυτόν τον κόσμο διασχίζουμε. Είναι το ευφάνταστο αριστοτελικό μικρό όργανον. Ψηφιακές επισκέψεις από μακριά, τηλεδιασκέψεις, η πλατφόρμα υποστήριξης,…, μπορούν να συσσωρεύσουν τεράστια αναζωογονητική δύναμη και να επιλύσουν χρόνια προβλήματα. Το φαντασιακά παρών e-KEMONTE μιλά την ίδια γλώσσα ανανεώσεως που το παλιό Πανεπιστήμιο, τότε, καλλιεργούσε. Την ίδια γλώσσα που οι περισσότερο ελπιδοφόρες δυνάμεις της πόλεως σήμερα κατανοούν και μέσω αυτής εκφράζονται.
Η υλοποίηση του ΚΕντρουΜΟΝτερναςΤΕχνης -ή όπως αλλιώς ονομαστεί- γίνεται η ψηφιακή ατμομηχανή για τον μετασχηματισμό της συνειδήσεως της κραταιάς πόλης των Ιωαννίνων. Αλήθεια, τι μας εμποδίζει να πηδήξουμε στα βαγόνια της;
(*) ΠΛΑΤΩΝ, ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ (ή Περί έρωτος), 2<< ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ>>, Εκδότης Οδυσσέας Χατζόπουλος, ΑΘΗΝΑ, 1992) (**) Με χαρά θα μπορούσα να συμβάλλω και στη σύνταξη της μελέτης σκοπιμότητας και στην προετοιμασία προκηρύξεως του διαγωνισμού.
