Η πανδημία του κορωνοϊού συνοδεύτηκε από την εμφάνιση επιβλαβών ή παραπλανητικών θεωριών συνωμοσίας, οι οποίες εξαπλώνονται κυρίως στο διαδίκτυο. Για την καταπολέμηση αυτού του φαινομένου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η UNESCO δημοσιεύουν σειρά δέκα εκπαιδευτικών ενημερωτικών γραφημάτων που βοηθούν τους πολίτες να εντοπίζουν, να καταρρίπτουν και να καταπολεμούν τις θεωρίες συνωμοσίας.
Τι είναι οι θεωρίες συνωμοσίας; Για ποιο λόγο ανθούν;
Η πεποίθηση ότι ορισμένα γεγονότα ή καταστάσεις αποτελούν αντικείμενο μυστικού και παρασκηνιακού χειρισμού από ισχυρές δυνάμεις με κακή πρόθεση.
Τα 6 κοινά χαρακτηριστικά των θεωριών συνωμοσίας
- Μια υποτιθέμενη μυστική πλεκτάνη.
- Μια ομάδα συνωμοτών.
- «Στοιχεία» που φαίνεται να υποστηρίζουν τη θεωρία συνωμοσίας.
- Δηλώνουν ψευδώς ότι τίποτε δεν συμβαίνει κατά τύχη και ότι δεν υπάρχουν συμπτώσεις· τίποτε δεν είναι αυτό που φαίνεται και τα πάντα συνδέονται.
- Χωρίζουν τον κόσμο σε καλούς και κακούς.
- Καθιστούν αποδιοπομπαίους τράγους ανθρώπους και ομάδες.
Για ποιο λόγο ανθούν;
Συχνά εμφανίζονται ως η λογική εξήγηση δυσεξήγητων γεγονότων ή καταστάσεων και δημιουργούν μια ψευδή αίσθηση ελέγχου των πραγμάτων. Αυτή η ανάγκη για σαφή εξήγηση γίνεται εντονότερη σε καιρούς αβεβαιότητας όπως σήμερα με την πανδημία COVID-19.
Πώς ριζώνουν;
Οι θεωρίες συνωμοσίας ξεκινούν συχνά από μια υπόνοια. Θέτουν ερωτήματα, όπως ποιος επωφελείται από το γεγονός ή την κατάσταση και, με τον τρόπο αυτό, εντοπίζουν συνωμότες. Κάθε «στοιχείο» το παρουσιάζουν τότε έτσι ώστε να ταιριάζει στη θεωρία.
Μόλις ριζώσουν οι θεωρίες συνωμοσίας, εξαπλώνονται ταχύτατα. Είναι δύσκολο να τις αντικρούσει κάποιος, επειδή όποιος το επιχειρεί θεωρείται συμμέτοχος της συνωμοσίας.
Οι άνθρωποι διαδίδουν θεωρίες συνωμοσίας για διάφορους λόγους:
Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι είναι αληθινές. Άλλοι επιθυμούν σκοπίμως να προκαλέσουν, να χειραγωγήσουν ή να στοχεύσουν άτομα για πολιτικούς ή οικονομικούς λόγους. Προσοχή: Μπορεί να προέρχονται από πολλές πηγές, όπως το διαδίκτυο, οι φίλοι, οι συγγενείς.
Μήπως πρόκειται για θεωρία συνωμοσίας; Ελέγξτε πρώτα, πριν το διαδώσετε
1. Ελέγξτε τον συντάκτη – ποιος το γράφει αυτό και γατί;
2. Ελέγξτε την πηγή – είναι αξιόπιστη και έγκριτη;
3. Ελέγξτε την έκφραση και το ύφος – είναι νηφάλια και αντικειμενικά ή εντυπωσιοθηρικά και μονόπλευρα;
ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι θεωρίες συνωμοσίας μπορούν να είναι επικίνδυνες
Οι θεωρίες συνωμοσίας συχνά στοχοποιούν μια ολόκληρη ομάδα ή εισάγουν διακρίσεις σε βάρος της, ομάδα την οποία αντιλαμβάνονται ως εχθρό που βρίσκεται πίσω από μια πραγματική ή φανταστική απειλή. Πολώνουν την κοινωνία και υποδαυλίζουν τον βίαιο εξτρεμισμό. Οι περισσότεροι άνθρωποι που διαδίδουν θεωρίες συνωμοσίας τις πιστεύουν πραγματικά, ωστόσο υπάρχουν και κάποιοι που τις διαδίδουν με κυνισμό για να επιτύχουν αυτά τα αποτελέσματα.
Πώς προκαλούν ζημιά οι θεωρίες συνωμοσίας
- Ορίζουν έναν εχθρό και μια μυστική πλεκτάνη που απειλεί τις ζωές μας ή τις πεποιθήσεις μας και ενεργοποιούν έναν αμυντικό μηχανισμό, που μπορεί να οξύνει τις διακρίσεις, να δικαιολογεί εγκλήματα μίσους και να τον εκμεταλλεύονται βίαιες εξτρεμιστικές ομάδες.
- Εξαπλώνουν τη δυσπιστία στους δημόσιους θεσμούς, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε πολιτική απάθεια ή ριζοσπαστικοποίηση.
- Εξαπλώνουν τη δυσπιστία στις επιστημονικές και ιατρικές πληροφορίες, πράγμα που μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες.
Οι θεωρίες συνωμοσίας μπορούν να έχουν σοβαρές συνέπειες. Δεν είναι αστείο πράγμα. Ελέγξτε πρώτα, πριν το διαδώσετε. Σταματήστε την εξάπλωση.
με πληροφορίες από europa.eu
