Γράφει ο Καλλίνικος Κ. Νικολακόπουλος*
Τα εξωτικά μέρη όπου φιλοξενούνται οι περίφημες offshore (εξωχώριες/ υπεράκτιες) εταιρείες, αποτελούν το απόλυτο μέσο φορολογικής απόδρασης για τις νεοφιλελεύθερες ελίτ των πλούσιων και ισχυρών παγκόσμια. Στην Ελλάδα, αλλά και παγκόσμια, οι πλούσιοι, που αποτελούν περίπου το 10% του πληθυσμού με τα υψηλότερα εισοδήματα, χάρη σε αυτές, αποφεύγουν την καταβολή οποιουδήποτε φόρου.
Υπάρχουν άνω των 60 φορολογικών παραδείσων παγκόσμια, έχοντας έδρα σε εξωτικά νησιά όπως Βερμούδες, Νησιά Κέϊμαν, Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι κλπ. Οι σημαντικότεροι όμως βρίσκονται στα κέντρα των ισχυρότερων χωρών, όπως το Μανχάταν της Νέας Υόρκης και το Σίτυ του Λονδίνου ή η Ελβετία και το Λουξεμβούργο (που πρωτοστάτησε στην παραδειγματική τιμωρία της Κύπρου, που του υπέκλεψε μέρος της αφορολόγητης ‘πελατείας’ του).
Οι φορολογικοί παράδεισοι τοποθετούνται στο επίκεντρο της παγκόσμιας οικονομίας, γιατί το μεγαλύτερο ποσοστό των παγκόσμιων οικονομικών συναλλαγών διεξάγονται μέσω αυτών. Αυτοί έχουν διαδραματίσει κεντρικό ρόλο σε οποιοδήποτε σημαντικό οικονομικό γεγονός, μεγάλο οικονομικό σκάνδαλο και παγκόσμια οικονομική κρίση τις τελευταίες δεκαετίες, με αποκορύφωμα την τελευταία παγκόσμια ύφεση που προκλήθηκε από την κατάρρευση των subprimes στις ΗΠΑ το 2007-8.
Είναι απόλυτα συνδεδεμένοι με την οικονομική λειτουργία του παγκοσμιοποιημένου απορρυθμισμένου νεοφιφιλελεύθερου χρηματιστικού καπιταλισμού, αν και χρονολογούνται περίπου από το 1950.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Γάλλου οικονομολόγου Γκαμπριέλ Ζουκμάν, υπολογίσθηκε ότι 4,8 τρις. ευρώ, περίπου 8% του παγκόσμιου ΑΕΠ, είναι κρυμμένα σε έξι φορολογικούς παραδείσους, μη συνυπολογίζοντας ασφάλειες, πολυτελή σκάφη, σαλέ, πολύτιμα έργα τέχνης, που θα το εκτόξευαν στο 11% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το ποσό, σε δις ευρώ, κατανέμεται στους έξι φορολογικούς παραδείσους: Ελβετία 1.800, Σιγκαπούρη 750, Χονγκ Κονγκ 750, Λουξεμβούργο 500, Μπαχάμες 500, Νησιά Κέϊμαν 500. Το 80% των χρημάτων, που βρίσκονται στο εξωτερικό, δεν έχει δηλωθεί ποτέ στην εφορία, κάτι που προκαλεί μία αιμορραγία 120 δις ευρώ ετήσια για τα κράτη από τα οποία φεύγουν τα χρήματα, με στοιχεία της ελβετικής Credit Suisse.
Οι πρόσφατες αποκαλύψεις των Panama Papers και Paradise Papers, έφεραν στο φως δραστηριότητες πολιτικών, μεγιστάνων και επιχειρηματιών παγκόσμια, αν και ένα ελάχιστο τμήμα των αρχείων έχουν αποκωδικοποιηθεί και δοθεί στη δημοσιότητα. Η πλήρης δημοσιοποίησή τους θα εμπλέξει αρκετές χιλιάδες πολιτικούς, επιχειρηματίες, καλλιτέχνες κλπ παγκόσμια. Συνήθως πρόκειται για χρήματα από μίζες, πωλήσεις όπλων και ναρκωτικών και γενικότερα για ‘βρόμικο’ χρήμα που κρύβεται σε φορολογικούς παραδείσους. Ο κόσμος των offshore κέντρων βρίσκεται σχεδόν παντού δίπλα μας, παρακάμπτοντας τα φορολογικά, ρυθμιστικά και νομικά συστήματα άλλων χωρών.
Ποσοστό άνω του 50% των παγκόσμιων εμπορικών συναλλαγών, σύμφωνα με ομολογία του προηγούμενου διευθυντή του ΔΝΤ Ντομινίκ Στρος-Καν, διενεργείται μέσω των φορολογικών καταφυγίων, ενώ ποσοστό άνω του 50% των τραπεζικών στοιχείων ενεργητικού και του 1/3 των άμεσων ξένων επενδύσεων, από μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις, διεξάγεται μέσω αυτών. Ακόμη περίπου το 85% των διεθνών τραπεζικών εργασιών, της έκδοσης ομολόγων και του διεθνούς δανεισμού, πραγματοποιείται στη λεγόμενη Ευρωαγορά, μια ουσιαστικά υπεράκτια ζώνη χωρίς εθνικότητα. Το 2010 το ΔΝΤ, εκτιμούσε τη συνολική αξία των στοιχείων ενεργητικού των μικρών μόνο νησιωτικών χρηματοπιστωτικών κέντρων σε περίπου 18 τρισεκατομμύρια δολάρια, περίπου 1/3 του τότε παγκόσμιου ΑΕΠ, αν και το ποσό ήταν μάλλον υποεκτίμηση του πραγματικά ισχύοντος.
Το 2008 το Γενικό Λογιστήριο του Kράτους των ΗΠΑ, δημοσιοποίησε ότι 83 από τις 100 μεγαλύτερες επιχειρήσεις των ΗΠΑ είχαν δημιουργήσει θυγατρικές εταιρείες σε φορολογικά καταφύγια. Το 2009 έρευνα του Δικτύου Φορολογικής Δικαιοσύνης της Μεγάλης Βρετανίας (ένας ανεξάρτητος οργανισμός που δημιουργήθηκε από το Βρετανικό Κοινοβούλιο το 2003 ασχολούμενο με την ανάλυση και έρευνα στον τομέα της φορολογίας και των ρυθμιστικών κανόνων της χώρας), διαπίστωσε ότι 99 από τις 100 μεγαλύτερες ευρωπαϊκές εταιρείες χρησιμοποιούσαν θυγατρικές offshore εταιρείες, με μεγαλύτερους χρήστες τις χρηματοπιστωτικές-τραπεζικές εταιρείες.
Δεν υπάρχει κοινά αποδεκτός ορισμός της έννοιας του φορολογικού καταφυγίου, γιατί αυτά τα ‘εξωτικά’ μέρη δεν προσφέρουν μόνο αποφυγή φορολογίας, αλλά και εχεμύθεια, αποφυγή χρηματοπιστωτικών ρυθμίσεων και αγνόηση των ισχυόντων νόμων και ρυθμιστικών κανόνων άλλων επικρατειών. Ένας γενικότερος ορισμός της έννοιας του φορολογικού καταφυγίου, προσδιορίζεται ‘ως ένας τόπος που επιδιώκει να προσελκύσει δραστηριότητες προσφέροντας πολιτικά σταθερές διευκολύνσεις, με σκοπό να βοηθήσει φυσικά/νομικά πρόσωπα να παρακάμψουν νόμους, ρυθμιστικούς κανόνες και κανονισμούς που ισχύουν σε άλλες επικράτειες’.
Στην πράξη οι φορολογικοί παράδεισοι, μέσω της λειτουργίας offshore εταιρειών στο έδαφος τους, προσφέρουν διόδους διαφυγής από τις φορολογικές κλπ υποχρεώσεις, τη χρηματοπιστωτική ρύθμιση, το ποινικό/κληρονομικό δίκαιο κλπ που υπάρχουν στις χώρες προέλευσης και δράσης αυτών των εταιρειών και αυτός βέβαια είναι ο σκοπός ύπαρξης και δραστηριότητάς τους. Το σύστημα δραστηριοποίησης των offshore εταιρειών δεν είναι τελικά μια γραφική εξαίρεση της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά ο κανόνας και το επίκεντρο λειτουργίας της.
Έχει διαπιστωθεί ότι αυτά τα μέρη παρέχουν εχεμύθεια, αρνούμενα να συνεργασθούν με άλλες επικράτειες, για την ανταλλαγή οποιωνδήποτε οικονομικών κλπ πληροφοριών. Εξάλλου παγκόσμια υπάρχει και η έννοια της ‘επικράτειας εχεμύθειας’, εναλλακτικά αναφερόμενης και προσδιορίζοντας την έννοια του φορολογικού παραδείσου/καταφυγίου. Αυτές οι χώρες/περιοχές, διαχωρίζουν συστηματικά τις τοπικές οικονομίες τους από τις προσφερόμενες διευκολύνσεις, προκειμένου να προστατευθούν από τα δικά τους offshore ‘κόλπα’.
Ένα υπεράκτιο κέντρο είναι ουσιαστικά ζώνη διαφυγής από κάπου αλλού, ενώ οι υπεράκτιες υπηρεσίες προσφέρονται στους μη μόνιμους κατοίκους του, προσελκύοντας χρήμα με κίνητρο την πολύ χαμηλή ή και μηδενική φορολογία, νόμιμα ή παράνομα. Ένα τέτοιο φορολογικό καταφύγιο μπορεί να παρέχει μηδενικό φορολογικό συντελεστή στους μη μόνιμους κατοίκους, αλλά φορολογεί κανονικά τους μόνιμους κατοίκους του.
Σε τέτοια μέρη, ο τομέας των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών είναι τεράστιος, συγκρινόμενος με το μέγεθος της εγχώριας οικονομίας, ενώ το ΔΝΤ χρησιμοποίησε αυτό το κριτήριο για να καταγγείλει το 2007 τη Βρετανία ως υπεράκτιο κέντρο. Έτσι, το εγχώριο πολιτικό τους σύστημα καθίσταται δέσμιο και εξαρτώμενο από τα συμφέροντα του τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και των κάθε λογής εγκληματικών οικονομικών δραστηριοτήτων.
Οι φορολογικοί παράδεισοι δικαιολογούν τη λειτουργία και δράση τους, ισχυριζόμενοι ότι αποτελούν χρήσιμα εργαλεία αποφυγής του προβλήματος της διπλής φορολόγησης και εξομάλυνσης της ροής των επενδύσεων, αποσιωπώντας την ύπαρξη νόμιμων τρόπων αποφυγής της διπλής φορολόγησης και διασφάλισης της κατεύθυνσης των επενδυτικών ροών σε ορθές και απαραίτητες επιλογές, ουσιαστικά διασφαλίζοντας τη διπλή μη φορολόγηση κερδοσκοπικών και εγκληματικών κεφαλαίων. Υπάρχουν σε ισχύ άνω των 2.500 φορολογικών συνθηκών, σε ένα εκτενές παγκόσμιο συναλλακτικό και επενδυτικό σύστημα. Οι κανόνες, τα υποδείγματα και πρότυπα του κλάδου, καθορίζονται από τον ΟΟΣΑ, που είναι μία λέσχη των πλουσιότερων παγκόσμια χωρών, και τον ΟΗΕ όπου η φωνή των φτωχότερων-αναπτυσσόμενων χωρών μπορεί να αντιπροσωπευθεί. Τελικά ο ΟΟΣΑ υπερισχύει, προσπαθώντας να διασφαλίσει την υπερίσχυση και επικράτηση των δικών του μοντέλων συνθήκης, μεροληπτώντας υπέρ των πλούσιων και σε βάρος των φτωχότερων-αναπτυσσόμενων χωρών.
__
Ο Καλλίνικος Νικολακόπουλος είναι οικονομολόγος (πτυχιούχος οικονομικών επιστημών, 2ετές μεταπτυχιακό διοίκησης επιχειρήσεων στην τραπεζική/χρηματοοικονομική, 2ετές μεταπτυχιακό δίπλωμα οικονομικών και διοίκησης μονάδων υγείας) & Αναλυτής Πληροφοριακών Συστημάτων (2ετές μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης στα πληροφοριακά συστήματα)
