Πέρασαν σχεδόν δέκα χρόνια από τη σύνταξη του πρώτου Σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος για τη Λίμνη Παμβώτιδα από το Υπουργείο Περιβάλλοντος. Έκτοτε ακολούθησαν διάφορα Σχέδια, το καθένα χειρότερο από τα προηγούμενα, αφού όλα είχαν στόχο περισσότερο την εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων και πολιτικών σκοπιμοτήτων παρά την προστασία και την αποκατάσταση του οικοσυστήματος της Λίμνης.
Ούτε το τελευταίο υπό διαβούλευση Σχέδιο αποτελεί εξαίρεση, αφού, παρά τις όποιες διαφοροποιήσεις, είναι άκρως εχθρικό και καταστροφικό για την Παμβώτιδα.
Διότι: α) Δεν προβλέπει την επανασύνδεση της υδάτινης επιφάνειας της λίμνης με τις κύριες πηγές τροφοδοσίας της που βρίσκονται στον υγρότοπο Αμφιθέας. Αντί για την προστασία του υγροτόπου και των πηγών νομιμοποιεί ρητά τη μεγαλύτερη ίσως απειλή αυτής της περιόδου για τη συνολική ανάταξη του λιμναίου οικοσυστήματος, ήτοι τις ναυταθλητικές και λοιπές εγκαταστάσεις εντός του υγροτόπου, θυσιάζοντας την αποκατάσταση των φυσικών και βιολογικών λειτουργιών ολόκληρης της λίμνης, την κρίσιμη κατάσταση της οποίας δεν παραλείπουν κατά τα λοιπά να επισημαίνουν οι πάντες.
β)Δεν προβλέπει καμία ρύθμιση σχετικά με την απομάκρυνση των τεχνητών αναχωμάτων Αμφιθέας και Ανατολής -Κατσικά ώστε να δημιουργηθούν στους ανενεργούς και αποξηραμένους υδροβιότοπους συνθήκες επανάκαμψης της απολεσθείσης βιοποικιλότητας, ως απαραίτητης προϋπόθεσής για την ουσιαστική προστασία και αποκατάσταση του υπό κατάρρευση ευαίσθητου και ευπαθούς οικοσυστήματος της Παμβώτιδας
γ) Νομιμοποιεί την μετατροπή του τεράστιου υγροβιότοπου Ανατολής – Κατσικά σε χερσαία έκταση με συνέπεια τον αφανισμό των υγρολιβαδικών εκτάσεων, όπου, προ της κατασκευής του αναχώματος, γινόταν η εναπόθεση του οργανικού φορτίου της λίμνης και ο φυσικός της αυτοκαθαρισμός και αποτελούσαν πεδία φυσικής αναπαραγωγής ψαριών και πουλιών, σημεία ζωτικά για τη λειτουργία του οικοσυστήματος. Οποιαδήποτε άποψη για οικολογική διαχείριση των βιοτόπων θυσιάστηκε στο βωμό της οικιστικής ανάπτυξης σε βάρος της Λίμνης και των οικοσυστημάτων, σε βάρος του περιβάλλοντος που αποτελεί στρατηγικό πλεονέκτημα της ευρύτερης περιοχής.
Ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Ιωαννίνων επιδιώκοντας να συμβάλλει στην ουσιαστική επίτευξη του σκοπού του Π.Δ., ήτοι της αποκατάστασης του οικοσυστήματος της Λίμνης Παμβώτιδας, κατέθεσε στην διαβούλευση τις κατωτέρω επισημάνσεις και προτάσεις του.
1) Ο Σκοπός του Π.Δ. θα πρέπει να έχει ως εξής: «Σκοπός του παρόντος διατάγματος, είναι η αποκατάσταση του οικοσυστήματος των Λιμνών Παμβώτιδας και Λαψίστας και η προστασία, διατήρηση και διαχείριση της βιοποικιλότητας, της φύσης και του τοπίου, ως φυσικής κληρονομιάς και πολύτιμου εθνικού φυσικού πόρου, προκειμένου να διασφαλιστεί τόσο η βιολογική, οικολογική, φυτογεωγραφική, αισθητική, επιστημονική, εκπαιδευτική και γεωμορφολογική αξία, καθώς και ο ικανοποιητικός βαθμός διατήρησης των οικολογικών λειτουργιών των ειδών και των οικοτόπων, όσο και η αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον στο πλαίσιο της βιώσιμης χρήσης των οικοσυστημικών υπηρεσιών της προστατευόμενης περιοχής.»
2) Η ζώνη Α2 (Τμήμα Καστρίτσας -Λογγάδων) (Άρθρο 3 παράγραφος Ι.2), όπως σωστά έχει οριστεί στο άρθρο 2 ως «σημαντική για τα προστατευόμενα είδη υγροτοπική περιοχή καλαμιώνων» θα πρέπει να επεκταθεί και στα τμήματα της λίμνης που περιλαμβάνουν τον αντίστοιχο τύπο ενδιαιτήματος. Έτσι, η ζώνη Α2 είναι αναγκαίο να επεκταθεί ώστε να περιλαμβάνει τους καλαμιώνες της Λίμνης , κατά μήκος και των ζωνών Α.4.2, Β.5.1, Β.2, Α.5, Α.4.1, Α.3. Είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί η προστασία του συγκεκριμένου τύπου ενδιαιτήματος, καθότι αποτελεί περιοχή φωλιάσματος περιοχή φωλιάσματος για το σύνολο των υδρόβιων αναπαραγόμενων ειδών ορνιθοπανίδας της λίμνης.
Δεν πρέπει να επιτραπεί η δημιουργία εγκαταστάσεων και υποδομών για αγωνιστικές εκδηλώσεις και κίνησης σκαφών κλπ. Πρόκειται για δραστηριότητες οι οποίες αποτελούν σήμερα την μεγαλύτερη απειλή για την ανάταξη του λιμναίου οικοσυστήματος. Η συγκεκριμένη περιοχή είναι ζωτικής σημασίας για το οικοσύστημα της Παμβώτιδας διότι περιλαμβάνει τις πηγές της λίμνης και τον μεγαλύτερο εκτεταμένο και ενιαίο καλαμιώνα και κρίσιμη περιοχή αναπαραγωγής για τα απειλούμενα και προστατευόμενα είδη.
Στην ετήσια έκθεση του ΣΩΜΑΤΟΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ / Οκτώβριος 2016 , στην παράγραφο “4.3 Οι σημαντικότερες υποθέσεις υπό εξέταση το 2015 για υπαγωγή τους σε καθεστώς περιβαλλοντικής ευθύνης” ως σημαντικότερη υπόθεση αναφέρεται η πρόκληση ζημίας στον Υγρότοπο-Καλαμώνα Αμφιθέας της Λίμνης Παμβώτιδας από την δημιουργία του στίβου σκί το έτος 2013 αφού μετά από κοινή αυτοψία από τους Επιθεωρητές Περιβάλλοντος και το ΣΥΓΑΠΕΖ διαπιστώθηκε ότι δεν είχε αποκατασταθεί ο υγρότοπος. Συνεπώς το παρόν Σχέδιο Π.Δ. αντί να μεριμνά για την αποκατάσταση του υγροτόπου Αμφιθέας και την επικοινωνία του με τη Λίμνη νομιμοποιήσει την παρουσία των παράνομων μπαζωμάτων και λοιπών κατασκευών.
Θα πρέπει για την ζώνη Α4.1. να προστεθεί παράγραφος που θα προβλέπει ρητά και θα επιτρέπει έργα με αποκλειστικό στόχο την αποκατάσταση του οικοσυστήματος καθώς και την επανασύνδεση της λίμνης με τις πηγές της.
Οι επιτρεπόμενες εγκαταστάσεις-απαραίτητες υποδομές στην ζώνη Α4.1 θα πρέπει να εξυπηρετούν μόνο τις δραστηριότητες της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, της επιστημονικής και μη παρατήρησης της φύσης και της αναψυχής. Η κατασκευή πεζόδρομων και ποδηλατοδρόμων δεν θα πρέπει να επιτρέπεται στην συγκεκριμένη ζώνη.
Προτείνουμε την επέκταση της ζώνης Α4.1 ώστε να περιλαμβάνει και την πηγή Σεντενίκου (νυν ζώνη Β.3.4 ) την κύρια πηγή τροφοδοσίας της Λίμνης Παμβώτιδας.
3) Αναφορικά με την ζώνη Α.4.2 (Υγρότοπος Κατσικά) αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει και την ζώνη Β.5.1 (Υγρότοπο Ανατολής) καθώς και αυτή η περιοχή αφορά αποκομμένες από τη Λίμνη παραλίμνιες και λιμναίες περιοχές λόγω της κατασκευής του αναχώματος.
Στο Π.Δ. θα πρέπει ορίζεται ρητά η δημιουργία Υγροτοπικού Περιβαλλοντικού Πάρκου στην ως άνω περιοχή με σκοπό την αποκατάσταση και επανασύνδεση των υγροτοπικών ενδιαιτημάτων προστατευόμενων ειδών της λίμνης. Κάθε επιπλέον χρήση στην εν λόγω ζώνη θα πρέπει να συνάδει αποκλειστικά και μόνο με τους σκοπούς του Υγροτοπικού Περιβαλλοντικού Πάρκου. Είναι επιβεβλημένος ο υγροτοπικός χαρακτήρας του Πάρκου, καθώς από μέσα διέρχεται η τάφρος Λαγκάτσας η κύρια τάφρος εισροής υδάτων στην Παμβώτιδα. Ο χαρακτηρισμός του ως Υγροτοπικό Πάρκο διασφαλίζει ότι οι επικίνδυνες ουσίες των νερών θα φιλτράρονται πρώτα στα υγρολίβαδα με φυσικές διεργασίες πριν εισέλθουν στη Λίμνη. Σήμερα αυτό δεν επιτυγχάνεται με αποτέλεσμα όλα τα φερτά, οργανικά κλπ υλικά από το Λεκανοπέδιο (π.χ από την Βουνοπλαγιά) να εισέρχονται κατευθείαν στη Λίμνη μολύνοντας τα νερά της. Επιπλέον η επανασύνδεση των υγροτοπικών εκτάσεων με την κύρια έκταση της λίμνης θα αναδημιουργήσει τα πεδία φυσικής αναπαραγωγής ψαριών και πουλιών, σημεία ζωτικά για τη λειτουργία του οικοσυστήματος.
4) Αναφορικά με την ζώνη Α.7 (Άρθρο 3 παράγραφος Ι.7), ενώ σε αυτήν την ζώνη θεωρητικά έχουν ενταχθεί οι εποχικοί υγρότοποι, πρακτικά έχει συμπεριληφθεί ένα πολύ μικρό ποσοστό αυτών των εποχικών υγροτόπων. Θα πρέπει να συμπεριληφθούν όλοι οι εποχικοί υγρότοποι του λεκανοπέδιου.
5) Αναφορικά με την ζώνη Β.2 (Άρθρο 3 παράγραφος ΙΙ.2) θα πρέπει να καταργηθεί και να συμπεριληφθεί στην ζώνη Α.6 διότι αποτελεί φυσική συνέχεια της ζώνης Α.6, με ίδιο τύπο ενδιαιτημάτων.
6) Αναφορικά με τις ζώνες Β.3.1, Β.3.2, Β.3.4 (Άρθρο 3 παράγραφος ΙΙ.3) θα πρέπει να προστεθεί παράγραφος η οποία θα προβλέπει και θα επιτρέπει έργα με στόχο την μερική αποκατάσταση της λίμνης Λαψίστας. Η επαναδημιουργία τμήματος της λίμνης Λαψίστας και επανασύνδεση με την λίμνη Παμβώτιδα είναι ουσιαστικό μέτρο, ώστε να επιτευχθεί, ως ένα βαθμό, φυσικός καθαρισμός της Παμβώτιδας μέσω των υδάτων που θα απορρέουν στην Λαψίστα, αποσυμφόρηση του ποταμού Καλαμά από το οργανικό φορτίο της λίμνης (το οποίο είναι υπεύθυνο κατά τα τελευταία έτη για την κακή ποιότητα νερού του ποταμού) και βελτίωση του βαθμού διατήρησης ειδών χλωρίδας και πανίδας, μέσω της δημιουργίας κατάλληλων υγροτοπικών ενδιαιτημάτων.
Για τις ζώνες Β.3.1, Β.3.2, (Άρθρο 3 παράγραφος ΙΙ.3) θα πρέπει να αλλάξει η χαρτογράφηση των περιοχών, ώστε να επικοινωνούν με τη ζώνη Β.3.3, μέσω της οποίας θα μπορούσε να εμπλουτίζεται η περιοχή με τα νερά της Παμβώτιδας. Ως αναφέρθηκε παραπάνω η ζώνη Β.3.4 (πηγή Σεντενίκου ) θα πρέπει να επεκταθεί και να ενσωματωθεί στη ζώνη Α.4.1.(Υγρότοπος Αμφιθέας)
7) Ρητή αναφορά στο Π.Δ. για τη μέγιστη στάθμη της Λίμνης Παμβώτιδας η οποία ορίζεται με το ύψος της στάθμης του υπερχειλιστή 469,54.
8) Να ορισθεί αυστηρά στα 300 μ. το όριο της αδόμητης ζώνης περιμετρικά της Λίμνης.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Το κύριο και βασικό στοιχείο της προσπάθειας για τη σωτηρία της Παμβώτιδας είναι η αποκατάσταση του οικοσυστήματος της και τούτο πρέπει να προσδιορίζεται ρητά και με σαφήνεια στο Π.Δ.. Το παρόν σχέδιο Π.Δ. δυστυχώς δεν ανταποκρίνεται στον σκοπό τον οποίο καλείται να υπηρετήσει. Αφ΄ ενός δεν τίθενται όροι δεσμευτικοί για την ουσιαστική προστασία της φύσης και αφ΄ ετέρου δεν ορίζονται συγκεκριμένα μέτρα αποκατάστασης του διαταραχθέντος οικοσυστήματος. Για την διάσωση και λειτουργία της Παμβώτιδας ως Λίμνης-οικοσύστημα θα πρέπει να διασφαλισθεί η αποκατάσταση της ελεύθερης και ανεμπόδιστης επικοινωνίας της με τους υδροβιότοπους της , τις κύριες πηγές τροφοδοσίας της με καθαρό νερό και τα υγρολίβαδα της. Η Πολιτεία έχει συνταγματική υποχρέωση να ανακόψει την καταστροφική πορεία της Λίμνης και να διασφαλίσει την επιβίωσή της εισάγοντας στο Π.Δ. σαφείς ρυθμίσεις που θα διασφαλίζουν πρωτίστως την αποκατάσταση του διαταραχθέντος οικοσυστήματος της Παμβώτιδας, την προστασία και διατήρηση αυτού.
Το Δ.Σ. του ΣΠΠΙ
