Του Καλλίνικου Κ. Νικολακόπουλου*
Τα γεγονότα συνοπτικά και η ανάλυση- ερμηνεία τους έχουν ως εξής:
Τη χρονική περίοδο 1999-2002, η Αργεντινή κλονίσθηκε από μία φοβερή κοινωνικο-οικονομική κρίση, μετά από μια δεκαετία μεγάλης πτώσης του πληθωρισμού, σταθεροποίηση των τιμών και σταδιακή αύξηση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών της, λόγω της πολιτικής σύνδεσης του αργεντίνικου πέσο με το αμερικανικό δολάριο. Η χώρα, είχε ιστορικό υπερ-πληθωρισμού επί δεκαετίες και η σύνδεση αυτή των δύο νομισμάτων είχε εκληφθεί ως λύση που επέλυε όλα τα προβλήματα.
Παρά την τιθάσευση του πληθωρισμού, η παραγωγικότητα της οικονομίας της έμενε στάσιμη ενώ η παραγωγικότητα εμπορικών εταίρων της Αργεντινής (ΗΠΑ, Ευρώπη, Ν.Α. Ασία, Κίνα, άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής) βελτιωνόταν με γρήγορους ρυθμούς. Η σταθερή σύνδεση πέσο–δολαρίου, δεν επέτρεπε τις απαραίτητες υποτιμήσεις του νομίσματος, που ήταν αναγκαίες, για να εξακολουθήσουν να παραμένουν ανταγωνιστικά τα προϊόντα της Αργεντινής συγκριτικά με τα ξένα ανταγωνιστικά.
Οι εισαγωγές προϊόντων ήταν φθηνές, μειώνοντας την ανταγωνιστικότητα των εγχώριων προϊόντων και οδηγώντας σε σταδιακή μείωση της παραγωγικής δραστηριότητας της χώρας και διόγκωση της ανεργίας, χειροτερεύοντας το εμπορικό ισοζύγιο και μειώνοντας τα κρατικά έσοδα, προκαλώντας τη διαρκή αύξηση των εμπορικών ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους. Εξαιτίας της εισροής ξένων κεφαλαίων και των σχετικά χαμηλών τιμών γης και άλλων περιουσιακών στοιχείων, δεν ήταν εμφανές το μέγεθος του προβλήματος που θεωρήθηκε διαχειρίσιμο. Όταν όμως άρχισε η έξοδος των ξένων επενδυτών αλλά και των εγχώριων εισοδηματιών, με φυγή κεφαλαίων και ρευστοποίηση περιουσιακών στοιχείων, συνειδητοποιήθηκε η τεράστια έκταση του προβλήματος. Η τότε κυβέρνηση της Αργεντινής, αντί της άμεσης αποσύνδεσης του πέσο από το δολάριο και της άμεσης υποτίμησής του, ωσότου επέλθει ισορροπία, προτίμησε τον δανεισμό τεράστιων ποσών από ιδιώτες και το ΔΝΤ, με στόχο τη διαφύλαξη της σύνδεσης της ισοτιμίας πέσο–δολαρίου με αναλογία ανταλλαγής 1 προς 1, υπό την ασφυκτική πίεση και καθοδήγηση του ΔΝΤ.
Όταν ολοκληρώθηκε η έξοδος των χρημάτων ξένων και εγχώριων επενδυτών από τη χώρα (λόγω της διατήρησης σταθερής αυτής της νομισματικής ισοτιμίας), το σύστημα κατέρρευσε ολοσχερώς (1999) και το ΑΕΠ της χώρας μειώθηκε κατά 4%, που ήταν το πρώτο στάδιο μιας τριετούς περιόδου ύφεσης που κατέληξε σε πλήρη διάλυση του πολιτικού και οικονομικού σκηνικού.
Όταν το 2001 οι κάτοικοι, ευρισκόμενοι σε κατάσταση πανικού, άρχισαν την μαζική απόσυρση των καταθέσεών τους από τις τοπικές τράπεζες και την μεταφορά τους σε τράπεζες του εξωτερικού, η κυβέρνηση του Φερνάντο ντε λα Ρούα αποφάσισε το ‘πάγωμα’ των καταθέσεων επί 12μηνο, προκαλώντας τεράστια κοινωνική αναταραχή και βίαιες διαδηλώσεις, με συνέπεια τη φυγάδευσή του από τη χώρα με ελικόπτερο τον Δεκέμβριο του 2001. Ο Αδόλφο Ροντρίγκες Σάα, που τον διαδέχθηκε στην προεδρία, προσπάθησε να εφαρμόσει ένα νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα, που δεν απέφερε τα αναμενόμενα και εξαναγκάσθηκε σε παραίτηση.
Την περίοδο 2001-2002 το ΑΕΠ μειώθηκε 21%, η επίσημη ανεργία ανήλθε στο 23%, το ποσοστό του ευρισκόμενου κάτω από το όριο της φτώχειας πληθυσμού ήταν 57% και το δημόσιο χρέος ανήλθε σε 140 δις δολάρια. Τον Ιανουάριο του 2002, τερματίσθηκε η πολιτική της σταθερής ισοτιμίας και το πέσο οδηγήθηκε σε ελεύθερη πτώση, εκτινάσσοντας τον πληθωρισμό και την ανεργία σε δυσθεώρητα ύψη. Η ποιότητα ζωής του μέσου πολίτη μειώθηκε κατακόρυφα, πληθώρα επιχειρήσεων οδηγήθηκε σε πτώχευση και τα εισαγόμενα προϊόντα έγιναν σε πραγματικές τιμές απλησίαστα, ενώ η ονομαστική αξία των μισθών είχε παραμείνει στα επίπεδα προ κρίσης.
Εξαιτίας όμως της ‘γενναίας’ υποτίμησης του πέσο, οι εξαγωγές έγιναν φθηνές και ο τουρισμός αυξήθηκε, οδηγώντας την οικονομία στην επανάκτηση της ανταγωνιστικότητάς της. Επίσης λόγω της αύξησης της τιμής της σόγιας στην παγκόσμια αγορά, καθώς και άλλων προϊόντων (κρέατα-δημητριακά), που προκλήθηκε από την ανάπτυξη της Κίνας, υπήρξε μαζική εισροή κεφαλαίων στην οικονομία της χώρας, που λειτούργησε ως τονωτική ένεση, οδηγώντας την σε επανεκκίνηση.
Το 2003 ο νεοεκλεγείς πρόεδρος της Αργεντινής Νέστωρ Κίρχνερ, μετά από περίοδο φοβερής πολιτικής αστάθειας και κοινωνικής εξαθλίωσης, λόγω της εφαρμογής των προγραμμάτων του ΔΝΤ, κήρυξε μονομερή στάση πληρωμών, υποτίμησε περαιτέρω το πέσο κατά 28% και εθνικοποίησε σημαντικούς τομείς της οικονομίας, αρνούμενος την αναγνώριση του δημόσιου χρέους.
Το επιχείρημά του ήταν ότι το χρήμα που δανείσθηκε η χώρα, δεν χρησιμοποιήθηκε προς όφελος του λαού, αλλά διοχετεύθηκε στην εξυπηρέτηση επιχειρηματικών συμφερόντων. Μία ομάδα εξουσιοδοτημένων από τον ΟΗΕ επιθεωρητών, αφού έλεγξαν το περιεχόμενο του χρέους, έκριναν ότι το μεγαλύτερο μέρος δεν μπορούσε να θεωρηθεί νόμιμο. Το 2005, μετά από σειρά σκληρών διαπραγματεύσεων, η χώρα κατόρθωσε να επιτύχει την αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους προς τους ιδιώτες επενδυτές με μία έκπτωση 25%-35% της αρχικής ονομαστικής αξίας των ομολόγων και επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής (μέσω ανταλλαγής των παλαιών ομολόγων με νέα μικρότερης αξίας και μεγαλύτερης διάρκειας).
Σε αντίθεση με τους ιδιώτες επενδυτές, το ΔΝΤ κράτησε αρχικά σκληρή στάση μη αποδεχόμενο επαναδιαπραγμάτευση των όρων του δανείου του, αλλά μετά από πολύμηνες σκληρές διαπραγματεύσεις, έγινε κατορθωτή η περικοπή του 70% του χρέους του και συμφωνήθηκε η αποπληρωμή του υπολοίπου με δεσμευτικούς όρους.
Τον Δεκέμβριο του 2005, ο Κίρχνερ ανακοίνωσε ότι τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας επαρκούσαν για την κάλυψη των υποχρεώσεών της και το 2006, εκμεταλλευόμενη η χώρα τα πλεονάσματα λόγω της οικονομικής ανάπτυξης, αποπλήρωσε με το ποσό των 9,5 δις δολαρίων το χρέος της προς το ΔΝΤ. Την περίοδο εκείνη το ΔΝΤ, λόγω της παταγώδους αποτυχίας του τόσο στην περίπτωση της Αργεντινής όσο και σε εκείνη της κρίσης της Ν.Α. Ασίας, υπέστη φοβερή απαξίωση και κόντεψε να παύσει να υφίσταται, ώσπου η κρίση της Ελλάδας και των λοιπών χωρών της ευρωζώνης το επανακατέστησε ενεργό στη διεθνή οικονομική πραγματικότητα.
Με αφορμή την κήρυξη επιλεκτικής χρεοκοπίας από τους περιώνυμους διεθνείς οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης τον Αύγουστο του 2014, λόγω άρνησης υποταγής της χώρας σε μία παράλογη απόφαση αμερικάνικου δικαστηρίου που δικαίωσε ένα αμοιβαίο κεφάλαιο-‘γύπα’, που αρνήθηκε να αποδεχθεί τη συμφωνία της συντριπτικής πλειοψηφίας των διεθνών επενδυτών με τη χώρα, να επισημάνουμε ότι αν και είναι αποκλεισμένη από τις διεθνείς ομολογιακές αγορές από τότε, αναπτύσσεται ταχύτατα με κατά κεφαλή ΑΕΠ 14.760 δολάρια το 2013 έναντι 3.285 δολαρίων το 2002, με τελευταίους ρυθμούς ανάπτυξης 8,9% το 2011, 1,9% το 2012 και 3,5% το 2013, έχοντας βρει αλλού χρηματοδότες των επενδυτικών της σχεδίων (BRICS και ειδικότερα Κίνα και Ρωσία), και συνολικό δημόσιο χρέος που ανέρχεται σε μόλις 44% του τρέχοντος ΑΕΠ της με περίπου 70% αυτού να είναι σε πέσος και ευρώ και όχι σε δολάρια.
Η εκλογή στην προεδρία της Αργεντινής του νεοφιλελεύθερου ανδρείκελου Μαουρίτσιο Μάκρι τον Δεκέμβριο του 2015 με οριακή επικράτηση επί του Ντανιέλ Σιόλι, υποψήφιου των αριστερών περονιστών γιατί η Κριστίν Φερνάντεζ δεν είχε δικαίωμα επανεκλογής σύμφωνα με το ισχύον σύνταγμα της Αργεντινής, επέφερε τη βαθμιαία κατάργηση όλων των ριζοσπαστικών αλλαγών που εφάρμοσαν οι Κίρχνερ- Φερνάντεζ, την εφαρμογή ενός οικονομικού προγράμματος ακραίου νεοφιλελευθερισμού που οδήγησε βαθμιαία την Αργεντινή σε κατάσταση παρόμοια με αυτή του 2002 και αναγκάζοντας τη να προσφύγει ξανά στις δαγκάνες του ΔΝΤ και έρμαιο στις ορέξεις των γυπών των ‘αγορών.
Τίποτε από όσα έκαναν οι Κίρχνερ και Φερνάντεζ δεν πραγματοποίησε ο Τσίπρας, τουναντίον αποδείχθηκε ένας στυγνός υπάλληλος του ευρωπαϊκού ιερατείου και του νεοφιλελευθερισμού, προδίδοντας εμετικά προτού αλέκτωρ λαλήσει τρις το συντριπτικό όχι κατά 62% του ελληνικού λαού, που αυτός προκάλεσε, σε αγαστή συνεργασία με τον ευρώδουλο ΠτΔ Π. Παυλόπουλο, που αυτός επέβαλε, και όλο το αστικό πολιτικό σύστημα, εφαρμόζοντας οικονομική και κοινωνική πολιτική που προσομοιάζει αυτής του ανδρείκελου του ΔΝΤ και των κεφαλαίων-γυπών Μαουρίτσιο Μάκρι, με περισσότερο ζήλο κι αποτελεσματικότητα κι από τους προηγούμενους. Κατ’ ουσία στρώνει τον δρόμο στον Κυριάκο Μητσοτάκη, που δεν θα έχει ουσιαστικά να κάνει τίποτε πλέον, αφού θα τα βρει όλα έτοιμα από την προδοτική κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, και θα χρησιμοποιήσει την ‘καραμέλα’ της συνέχειας του κράτους κλπ.
* Ο Καλλίνικος Κ. Νικολακόπουλος είναι οικονομολόγος (πτυχιούχος οικονομικών επιστημών, 2ετές μεταπτυχιακό διοίκησης επιχειρήσεων στην τραπεζική/χρηματοοικονομική, 2ετές μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης στα οικονομικά και διοίκηση μονάδων υγείας) – Αναλυτής Πληροφοριακών Συστημάτων (2ετές μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης στα πληροφοριακά συστήματα), μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ερευνών Κοινωνικής και Οικονομικής Πολιτικής, email:[email protected], website: kallinikosnikolakopoulos.blοgspot.com
