Ε. Τσακαλώτος: Η συμφωνία που πετύχαμε βάζει την πολιτική στην εξίσωση
Ούτε χαρά, αλλά ούτε και απογοήτευση πρέπει να προξενεί η ενδιάμεση συμφωνία, καθώς όλα βρίσκονται μπροστά μας, επισημαίνει ο Ευκλείδης Τσακαλώτος και εκτιμά ότι ο χρόνος μπορεί να ενισχύσει ουσιαστικά τη θέση της κυβέρνησης. Υπογραμμίζει ότι η κυβέρνηση δεν θα μείνει με σταυρωμένα τα χέρια μέχρι την τελική συμφωνία, αλλά θα προχωρήσει άμεσα σε κινήσεις με στόχο τόσο την ανάπτυξη όσο και το περιεχόμενό της, γιατί η κοινωνία πρέπει να αποτελέσει την προωθητική ορμή για να πετύχει η διαπραγμάτευση που εξελίσσεται
* Γιατί διαφέρει η επιστολή Βαρουφάκη από το e-mail Χαρδούβελη;
Το e-mail Χαρδούβελη περιείχε μέτρα ύψους ενός δισ. από αύξηση φόρων και περικοπές συντάξεων. Προέβλεπε ότι αν δεν αποδώσουν αυτά, θα έπαιρνε επιπρόσθετα, όπως την αύξηση της εισφοράς αλληλεγγύης. Περιείχε συνέχιση μεταρρυθμίσεων συμβατών με το νεοφιλελεύθερο πνεύμα του Μνημονίου.
Η λίστα που κατέθεσε η κυβέρνηση δεν προβλέπει νέα μέτρα, διασφαλίζει μακροοικονομική χαλάρωση μέσω του επανακαθορισμού των πρωτογενών πλεονασμάτων και, συνεπώς, δεν συμβάλλει στη συνέχιση της υφεσιακής πορείας. Δεν αποδέχεται επίσης την τρόικα, την αντικαθιστά με τη διαπραγμάτευση με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, την Κομισιόν, την ΕΚΤ και ξεχωριστά με το ΔΝΤ, γεγονός που δίνει στην ελληνική κυβέρνηση τη δυνατότητα τακτικών συμμαχιών και μεγαλύτερη ευελιξία σε σχέση με το προηγούμενο καθεστώς της επιτήρησης από μη πολιτικά όργανα. Βάζει, δηλαδή, την πολιτική στην εξίσωση.
Ταυτόχρονα, η συμφωνία προτείνει μια σειρά μεταρρυθμίσεων που εννοούνται αντίθετα από εκείνες των Μνημονίων: η διαφύλαξη των ασθενέστερων μέσω της αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης, η προστασία της εργασίας μέσω της επαναφοράς των συλλογικών συμβάσεων, η αναδιανομή εισοδήματος μέσω ενός δικαιότερου φορολογικού συστήματος και ο κοινωνικά αποδοτικός δημόσιος τομέας μέσω της αναδιοργάνωσης του. Υπάρχουν και πράγματα στη λίστα που καταθέσαμε που δεν μας ικανοποιούν, ιδιαίτερα το θέμα των ιδιωτικοποιήσεων. Προέκυψαν, δυστυχώς, ως αποτέλεσμα συμβιβασμών σε έναν δυσμενή πολιτικό συσχετισμό και υπό απουσία πολιτικού χρόνου.
Σε κάθε περίπτωση, όλα αυτά αποτελούν ένα πλαίσιο που θα διαμεσολαβηθεί πολιτικά, που θα ξεδιπλωθεί στην πράξη. Αυτό θα αναδείξει τι και πώς θα εφαρμοστεί και πρέπει να είμαστε έτοιμοι για μια μάχη με πολλά επεισόδια.
Στην πραγματικότητα, το μόνο, θεωρητικά, κοινό σημείο της τωρινής με τις προηγούμενες κυβερνήσεις είναι η αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και της διαφθοράς. Είναι, όμως, επίσης γνωστό ότι οι προηγούμενες κυβερνήσεις δεν είχαν καμία πρόθεση να χτυπήσουν τα προνόμια των ελίτ – σε πολλές, μάλιστα, περιπτώσεις αυτές οι ελίτ ήταν το τελευταίο ανάχωμά τους. Σε αυτό τον τομέα, όπως και σε άλλους, θα φανεί αν η κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα να μετατρέψει την πολιτική της σε συγκεκριμένα μέτρα και δράσεις και έτσι να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες που της δίνει η νέα συμφωνία. Στο χέρι μας είναι να αποδείξουμε ότι μπορούμε να αλλάξουμε το παράδειγμα, κινητοποιώντας την κοινωνία και διευρύνοντας συνεχώς τη διεθνή αλληλεγγύη.
* Πώς μπορεί να υλοποιηθεί το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης στο έδαφος της συμφωνίας που υπάρχει;
Το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης δεν αποτελούσε τον τελικό μας στόχο, αποτελούσε την απαρχή μιας εφαρμοσμένης πολιτικής στη βάση της ιεράρχησης κοινωνικών αναγκών. Προσπαθούμε, λοιπόν, να το εφαρμόσουμε στο σύνολό του, όπως προεκλογικά δεσμευθήκαμε. Αν συναντήσουμε δυσκολίες στην εφαρμογή του, θα αναγκαστούμε να κάνουμε αντίστοιχες χρονικές ιεραρχήσεις. Οι δυσκολίες μπορεί να προέρχονται είτε από τη συμφωνία, είτε από την οικονομική κατάσταση που διαμορφώθηκε από την προηγούμενη κυβέρνηση μετά τον Νοέμβριο, όχι μόνο με την υστέρηση των εσόδων αλλά και την αβεβαιότητα που η ίδια προώθησε σχετικά με τη ρευστότητα και τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος.
Σε αυτό το πλαίσιο, η αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης θα έχει την απόλυτη προτεραιότητα και αυτή θα καλυφθεί πάση θυσία, μέσω των χαμηλότερων πλεονασμάτων, και σε κάθε περίπτωση από την εύρεση πόρων από εκείνους που έχουν. Όσο περνάει από το χέρι μας, δεν θα αφήσουμε άλλο ανθρώπους να φυτοζωούν. Η υλοποίηση των υπόλοιπων εξαγγελιών της ΔΕΘ θα πραγματοποιηθεί σταδιακά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα χαθεί από τον ορίζοντα. Ας έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι παλεύουμε να ξεφύγουμε από ένα μνημονιακό καθεστώς που δεν στηρίζεται σε χαρτιά, αλλά σε ασφυκτικά οικονομικά δεδομένα και σε υπαρκτούς κοινωνικοπολιτικούς συσχετισμούς, σε συμφέροντα εντός και εκτός της χώρας. Κάθε επιλογή, λοιπόν, που θα κάνουμε έχει τα ρίσκα και τα οφέλη της. Δοκιμάζουμε, αξιολογούμε και προχωράμε.
* Παράγοντας χρόνος. Πώς επιδρά στο συσχετισμό δύναμης μεταξύ της Ελλάδας και των υπέρμαχων της λιτότητας; Πώς θα λειτουργήσει στη σφυρηλάτηση της σχέσης του ΣΥΡΙΖΑ με την κοινωνία; Στο τέλος του τετραμήνου, όταν έρθει η ώρα πιο κρίσιμων αποφάσεων, δεν θα μπορεί να επαναληφθεί το ίδιο σκηνικό πιέσεων, ή ακόμη εντονότερο, καθώς θα έχουμε μπροστά μας την αποπληρωμή των δανείων της ΕΚΤ κ.λπ.;
Όπως το έθεσε πολύ σωστά ο Μπ. Γεωργούλας στην «Εποχή» της περασμένης Κυριακής, ένα από τα ερωτήματα που πρέπει να απαντήσουμε δεν είναι μόνο που θα βρούμε τα λεφτά, αλλά και πού θα βρούμε τον χρόνο. Λειτουργούμε πολύ πιεσμένα από άποψη χρηματικών ροών. Αυτό ήταν το όπλο των αντιπάλων μας εντός και εκτός. Επιδίωκαν να σπάσουμε λόγω της πίεσης και γι’ αυτό δεν δέχτηκε η προηγούμενη κυβέρνηση την εξάμηνη παράταση που της προτάθηκε. Και το έκανε αυτό όχι για το καλό τής ελληνικής κοινωνίας, ούτε για το καλό της δημοκρατίας, αλλά για στενά κομματικούς λόγους. Ήθελαν, λοιπόν, να μας εγκλωβίσουν είτε να δεχτούμε την πέμπτη αξιολόγηση του Μνημονίου είτε να υπογράψουμε νέο Μνημόνιο. Τα αποφύγαμε και κερδίσαμε τη τετράμηνη συμφωνία – γέφυρα η οποία δεν προβλέπει νέα μέτρα.
Ο χρόνος που κερδίσαμε μπορεί να είναι προς όφελός μας για τέσσερις λόγους. Πρώτον, γιατί θα μας δώσει τη δυνατότητα να αξιολογήσουμε καλύτερα την πραγματική οικονομική κατάσταση του κράτους. Δεύτερον, γιατί θα πειστούν και οι πλέον δύσπιστοι ότι κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δεν ισοδυναμεί με αυτόματη καταστροφή, όπως ισχυριζόταν η Ν.Δ. Τρίτον, γιατί θα μπορούμε να πιέζουμε ενεργητικότερα στη διαμόρφωση ενός πανευρωπαϊκού κλίματος ενάντια στη λιτότητα, προκαλώντας ρωγμές στην κυρίαρχη αντίληψη. Τέταρτον, γιατί με τις πρώτες ενέργειες που θα κάνουμε σε νομοθετικό επίπεδο, θα ενδυναμώσουμε το ήδη υψηλό αίσθημα αποδοχής από την κοινωνία. Αυτό είναι το βασικότερο αλλά και το πιο επισφαλές της διάστασης «χρόνος». Δεν πρέπει να χάσουμε την κοινωνία. Αντίθετα, αυτή πρέπει να αποτελέσει την προωθητική μας ορμή για να πετύχουμε στη διαπραγμάτευση που θα εξελίσσεται. Αυτό μπορούμε να το πετύχουμε μόνο έχοντας όραμα, ειλικρινή στάση, συντονισμένη και αποτελεσματική κυβέρνηση, συγκροτημένο και οργανωμένο κόμμα. Αν καταφέρουμε να διατηρήσουμε το σωστό δέσιμο κοινωνίας και κυβέρνησης, με τη μεσολάβηση του κομματικού μας ιστού -το κόμμα μας είναι ο αισθητήρας των κοινωνικών διεργασιών, ο δέκτης, ο οργανωτής και η πολιτική επιρροή στο κοινωνικό γίγνεσθαι-, τότε θα βρεθεί η κατάλληλη διέξοδος απέναντι στις πιέσεις. Δύσκολα μπορεί κανείς να εγκλωβίσει έναν αποφασισμένο λαό που θέλει να σταθεί στα πόδια του.
* Ποιο είναι το σχέδιο του οικονομικού επιτελείου για να επιταχυνθεί η διαδικασία ανάκαμψης της οικονομίας από το πρώτο κιόλας εξάμηνο του έτους; Όπως ο ίδιος προειδοποιούσατε, πώς θα αποφευχθεί ο κίνδυνος μιας διαρκούς στασιμότητας και (αντιθέτως) θα λειτουργήσει η δυναμική του συμπιεσμένου ελατηρίου;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μέχρι στιγμής δεν έχουν εξασφαλιστεί πρόσθετοι πόροι για την ανάπτυξη. Θα συνεχίσουμε, βέβαια, να διαπραγματευόμαστε τους όρους που θα εξασφαλίσουν μια υγιή ανάκαμψη της οικονομίας. Το ότι δεν προβλέπονται νέα υφεσιακά μέτρα είναι κατ’ αρχάς θετικό. Το ότι οδηγούμαστε σε χαμηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα είναι επίσης θετικό. Αλλά δεν θα μείνουμε με σταυρωμένα τα χέρια μέχρι την τελική συμφωνία. Σύντομα θα υπάρξουν κινήσεις ενισχυτικές, όπως οι ρυθμίσεις για τα κόκκινα δάνεια και τις ληξιπρόθεσμες οφειλές. Η εξυγίανση ενός συστήματος διογκούμενων χρεών μόνο θετικά λειτουργεί για την τόνωση της οικονομίας.
Βέβαια, και οι προηγούμενες κυβερνήσεις τόνιζαν την ανάγκη ανάπτυξης. Εμείς, όμως, έχουμε διαφορετικά κριτήρια, άλλες αξίες στον ορισμό της ανάπτυξης. Η ανάπτυξη, με τα δικά μας μέτρα, θα πρέπει να συνοδεύεται από θέσεις εργασίας, από βελτίωση της θέσης του κόσμου της εργασίας, από ένα νέο μοντέλο παραγωγικής ανασυγκρότησης. Επιδιώκουμε την οικονομική ανάπτυξη που θα λειτουργήσει προς όφελος των πολλών και όχι προς όφελος των μέχρι σήμερα ευνοημένων.
Πολλοί πλέον αναγνωρίζουν ότι πρέπει να μπει ένα τέλος στη λιτότητα, ότι με υφεσιακές πολιτικές και μαζική ανεργία δεν μπορούν να επιτύχουν οι διαρθρωτικές αλλαγές. Πρέπει, ωστόσο, να προχωρήσουμε και στο επόμενο, πιο δύσκολο σε αυτή τη φάση επίπεδο για το περιεχόμενο αυτών των αλλαγών. Οι μεταρρυθμίσεις στην οικονομία δεν μπορεί να βασίζονται αποκλειστικά, ούτε κυρίως θα έλεγα, στις απελευθερώσεις και τις απορρυθμίσεις. Αντίθετα, χρειάζονται νέα αναπτυξιακά εργαλεία, νέοι κοινωνικοί και παραγωγικοί φορείς για να αναδειχτεί ένα μοντέλο όπου η μεγέθυνση και το μοίρασμα της πίτας πάνε μαζί και όχι να προτάσσεται η αύξηση σε βάρος της διανομής.
* Πήρατε ενεργά μέρος σε μια δύσκολη διαπραγμάτευση. Πώς θα συνοψίζατε την εμπειρία σας σε έναν απλό σύντροφό σας;
Οι μέχρι τώρα συνομιλίες έδειξαν το σκληρό πρόσωπο των δανειστών μας. Αναμενόμενο. Δεν θα σας κρύψω ότι είναι πολύ στενάχωρο, για έναν πανεπιστημιακό που πέρασε και στην πολιτική, τα επιχειρήματα αρκετές φορές να μην αντικρούονται από επιχειρήματα, να λένε δεν μας νοιάζει το επιχείρημα, «οι κανόνες είναι κανόνες». Η αντίστασή μας, λοιπόν, στον πυρήνα της νεοφιλελεύθερης πολιτικής προκάλεσε αντιδράσεις. Υπήρξαν όμως και ρωγμές μέσα στην Ευρώπη. Ρωγμές που βαθαίνουν όσο περισσότερο αναδεικνύεται το ελληνικό πρόβλημα και κλιμακώνεται η ευρωπαϊκή κρίση χρέους. Ρωγμές που βαθαίνουν ως αποτέλεσμα της αναγκαιότητας η Ευρώπη να αντιμετωπίσει το πρόβλημα που κάνει ότι δεν υπάρχει, αλλά γνωρίζει ότι απαιτεί λύση.
Η συμπαράσταση από τον κόσμο που συναντάμε, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλες τις χώρες, δείχνει ότι δεν πρέπει να υποχωρήσουμε, τουλάχιστον στα κυρίαρχα. Κανείς δεν πρέπει να είναι χαρούμενος από τη μέχρι τώρα συμφωνία, αλλά κανείς δεν πρέπει να είναι απογοητευμένος. Βρισκόμαστε σε σημείο όπου όλα είναι μπροστά μας. Λάθη θα γίνονται, πισωγυρίσματα ενδεχομένως να υπάρχουν, αλλά κάθε φορά ας έχουμε την ωριμότητα να κρίνουμε, να αξιολογούμε, να προβλέπουμε, να σχεδιάζουμε, να ενώνουμε, να εμπνέουμε. Κρινόμαστε ως το αριστερό παράδειγμα για ένα εναλλακτικό μοντέλο οργάνωσης της κοινωνίας. Στην ήττα δεν θα χάσουμε μόνο εμείς, θα αλωθεί μια ολόκληρη κοινωνία κι ένας ολόκληρος λαός. Ο οποίος έπειτα από δεκαετίες έπαψε να φοβάται. Δεν δικαιούται, πλέον, να φοβηθεί η Αριστερά.
