Πρόταση του Αθανάσιου Δάλλα*
Τα τελευταία 20 χρόνια η κοινωνία της πόλης μας έγινε μάρτυρας της δημόσιας αντιπαράθεσης μεταξύ της “Επιτροπής Αγώνα για τα Κληροδοτήματα” και των Αγαθοεργών Καταστημάτων Ιωαννίνων. Η “Επιτροπή Αγώνα για τα Κληροδοτήματα” αμφισβητούσε την νομιμότητα του υφισταμένου διαχειριστικού καθεστώτος και κατηγορούσε, με βαρύτατους μάλιστα χαρακτηρισμούς, την Εφοροεπιτροπεία για ουσιαστικές παραβάσεις ή παρατυπίες. Τα Αγαθοεργά Καταστήματα υπερασπίζονταν την εγκυρότητα των όσων θεσπίστηκαν με τον Α.Ν. του 1926, πλην όμως δεν θεώρησαν σκόπιμο να υιοθετήσουν τις προτάσεις εκείνων των πολιτών που τους προέτρεπαν, καλόπιστα, στο να προχωρήσουν σε έναν εκσυγχρονισμό των διατάξεων του Κανονισμού Λειτουργίας, ούτως ώστε να ικανοποιείται στο ακέραιο και κατά αδιαμφισβήτητο τρόπο η βούληση των διαθετών.
Εκτιμώ ότι θα ήταν ανώφελη η άσκηση οποιασδήποτε κριτικής επί του τρόπου σύνταξης του Κανονισμού των Αγαθοεργών Καταστημάτων ή η ανάδειξη των όποιων παρεκκλίσεων του από τη δεδηλωμένη βούληση των διαθετών. Όμως, για λόγους υποστήριξης και τεκμηρίωσης της πρότασης μου, είμαι υποχρεωμένος να επισημάνω εκείνα τα σημεία του Κανονισμού που χρήζουν – κατά τη γνώμη μου – επανεξέτασης και αναθεώρησης.
Με τον Α.Ν. του 1926 (ΦΕΚ 218) καθιερώθηκε η αρχή της “ενοποίησης πόρων, οι οποίοι, παραμένοντες τυχόν κατακερματισμένοι, δεν θα απέδιδαν τίποτε ή θα απέδιδαν ελάχιστα”. Με την καθιέρωση αυτού του διαχειριστικού κανόνα προκύπτει αβίαστα ότι οι πόροι των μικρότερων κληροδοτημάτων (Μαρίας Μάνου, Ευγενίου Πλακίδα, Δημητρίου Βαταβάλη, Δημητρίου Σαλαμάγκα κ.λ.π.) έπρεπε να ενοποιηθούν με τους πόρους του κληροδοτήματος Νικολάου Ζωσιμά μιας και το τελευταίο αντιπροσώπευε το 90% – 95% της περιουσίας και των εσόδων των Αγαθοεργών. Κατ’ αντιστοιχία, οι διατάξεις του Κανονισμού των Αγαθοεργών θα έπρεπε να είναι απόλυτα εναρμονισμένες με τις διατάξεις της διαθήκης Νικολάου Ζωσιμά, συμπληρωμένες με διάφορες αναγκαίες προσθήκες όπως π.χ. για το Νοσοκομείο Χατζηκώστα που, έτσι κι αλλιώς, δεν υπάγεται σήμερα στην αρμοδιότητα της Εφοροεπιτροπείας.
Όμως με τον Κανονισμό του 1926 καθιερώθηκε μία γενίκευση στην περιγραφή των σκοπών των κληροδοτημάτων και των εντολών των διαθετών, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις αγνοήθηκε πλήρως η υποχρέωση εκπλήρωσης συμβατικών υποχρεώσεων όπως π.χ. στην περίπτωση της λειτουργίας και χρηματοδότησης της Ζωσιμαίας Σχολής. Με το πέρασμα των ετών αναδείχθηκαν οι αρχικές αδυναμίες του Κανονισμού που, σε συνάρτηση με τις αλλαγές που επήλθαν στο νομικό, πολιτικό, εκπαιδευτικό και κοινωνικό περιβάλλον, οδήγησαν σταδιακά: α) στο να αποδυναμωθεί ο θεσμός της Εφοροεπιτροπείας β) Τα 10 από τα 21 μέλη της Εφοροεπιτροπείας, καθώς και η πλειοψηφία (το 61%) του σώματος εκλεκτόρων που επιλέγει τα υπόλοιπα 11 μέλη της Εφοροεπιτροπείας, να μην εκλέγονται πλέον με τις διαδικασίες που ορίζονται στον Κανονισμό λειτουργίας , δηλαδή βάσει εκλογικών καταλόγων, αλλά να διορίζονται βάσει των διατάξεων του – άσχετου με την διοίκηση των κληροδοτημάτων – νόμου του 1980 «περί Ιερών Ναών και Εκκλησιών», δηλαδή να διορίζονται από το Μητροπολιτικό Συμβούλιο ύστερα από εισήγηση του Μητροπολίτη. γ) να μην τηρούνται με αυστηρότητα οι όροι των διαθηκών και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να αγνοείται ή να αλλοιώνεται αδικαιολόγητα η βούληση του διαθέτη δ) να χαλαρώσουν – μέχρι διαρρήξεως – οι θεσμικοί, εκπαιδευτικοί και οικονομικοί δεσμοί της Ζωσιμαίας Σχολής με το Κληροδότημα Ν. Ζωσιμά και ε) να παραμένει, μερικώς ή ολικώς, ανεκμετάλλευτη η ακίνητη περιουσία των Αγαθοεργών, κυρίως αυτή που δημιουργήθηκε από τους πόρους του Κληροδοτήματος Νικολάου Ζωσιμά που προορίζονταν για τη Ζωσιμαία Σχολή.
Στο άρθρο 48 προβλέπονταν ότι ο Κανονισμός του 1926 «δύναται να τροποποιηθή ή να συμπληρωθή μετά παρέλευσιν ενός έτους από της εφαρμογής του αναλόγως των παρουσιαζομένων αναγκών και των εκ της πείρας διδαγμάτων». Πέρασαν από τότε 85 χρόνια χωρίς να γίνει καμμία τροποποίηση ή εκσυγχρονισμός των διατάξεων του προαναφερθέντος Κανονισμού.
Στον νέο “Κώδικα κοινωφελών περιουσιών” που καθιερώθηκε πρόσφατα με τον Ν. 4182/2013, ορίζεται ότι τα Αγαθοεργά Καταστήματα Ιωαννίνων μπορούν να εισηγηθούν στον Υπουργό την τροποποίηση του Καταστατικού τους και, στην περίπτωση που αμελήσουν να συμμορφωθούν, η προαναφερθείσα τροποποίηση θα γίνει από τους αρμόδιους Υπουργούς.
Έχουν ωριμάσει πλέον οι συνθήκες για την αναθεώρηση και τον εκσυγχρονισμό του καταστατικού χάρτη διαχείρισης των κληροδοτημάτων της πόλης μας και για την πλήρη εναρμόνιση των διατάξεων του με τη βούληση των διαθετών και τους κανόνες χρηστής διαχείρισης. Και η πρωτοβουλία αυτή ας μη εκδηλωθεί σαν πράξη που επιβεβλημένη από τον νόμο, αλλά σαν πράξη εκδήλωσης σεβασμού στην ιστορία του τόπου μας και απόδοσης τιμής στην μνήμη των Εθνικών μας Ευεργετών.
Με την παρούσα δημόσια πρόσκληση προτείνω στην Εφοροεπιτροπεία των Αγαθοεργών Καταστημάτων να εγκαινιάσει έναν παραγωγικό διάλογο με την κοινωνία της πόλης μας, να συνεργαστεί με τις αρχές και τους πολίτες των Ιωαννίνων που επιθυμούν να υπηρετήσουν έμπρακτα και με ειλικρίνεια τους σκοπούς που έθεσαν οι Εθνικοί μας Ευεργέτες και να θέση σε ενέργεια τις διαδικασίες διαμόρφωσης μιας κοινής πρότασης εκσυγχρονισμού του διοικητικού και διαχειριστικού καθεστώτος των κληροδοτημάτων των Ιωαννίνων.
Οι λόγοι που συνηγορούν υπέρ της προτάσεως μου είναι οι εξής:
– Θα ενισχυθούν οι δεσμοί των Αγαθοεργών Καταστημάτων με την τοπική κοινωνία.
– Με αυτόν τον τρόπο θα δοθεί η πιο πειστική απάντηση σε όσους κατηγορούσαν τις διοικήσεις των Αγαθοεργών για έλλειψη ευαισθησίας έναντι της βούλησης των διαθετών.
– Η κοινωνία της πόλης μας θα αναμιχθεί ενεργά στην διατύπωση των κανόνων που την αφορούν, ιδιαίτερα α) στον καθορισμό του τρόπου εκλογής των Επιτρόπων «με ψήφο, σε γενική συνέλευση των πιο έγκριτων και των πιο έμπειρων Ιωαννιτών» και β) στην επανασύνδεση της Ζωσιμαίας Σχολής με το Κληροδότημα Ν. Ζωσιμά την φροντίδα της οποίας ο κληροδότης ανέθεσε «εις την επιμέλειαν και προσπάθησιν της κοινότητος των Ιωαννίνων»
– Είναι αυτονόητο ότι η, προς τον Υπουργό, πρόταση θα διαθέτει τα απαιτούμενα πιστοποιητικά εγκυρότητας και αξιοπιστίας ως προϊόν ευρείας αποδοχής.
Εύχομαι και ελπίζω τα Αγαθοεργά Καταστήματα Ιωαννίνων να προχωρήσουν στην υποβολή της πρότασης τροποποίησης και εκσυγχρονισμού του Καταστατικού τους είτε ενεργώντας μεμονωμένα, είτε – σύμφωνα με την εισήγηση μου – συνεργαζόμενα με τους εκπροσώπους της κοινωνίας των Ιωαννίνων. Διότι, σύμφωνα με τη γνώμη μου, αυτό που θα ήταν τελείως αδικαιολόγητο και βλαπτικό για την πόλη μας θα ήταν το να παραμείνει αμετάβλητο το υφιστάμενο διοικητικό και διαχειριστικό καθεστώς.
* Αθανάσιος Δάλλας, Πρώην Πρόεδρος Συλλόγου Αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής και πρώην Εκπρόσωπος του Συντονιστικού Οργάνου για την επαναλειτουργία της Γεραράς Ζωσιμαίας Σχολής
