Τα τελευταία 2-3 χρόνια κυκλοφορεί ευρύτατα στο ελληνικό διαδίκτυο η “είδηση” για την περίφημη Ζέα ή Ζειά το δημητριακό των αρχαίων Ελλήνων από το οποίο υποτίθεται ότι έφτιαχναν το ψωμί τους, και το οποίο απαγορεύτηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο το 1928, και μάλιστα κατ’ εντολή ξένων κέντρων εξουσίας. Επειδή το κακό έχει πάρει διαστάσεις, τελευταία μάλιστα ξεφυτρώνουν και πολλά “ειδικά” καταστήματα που πουλάνε αλεύρι και προϊόντα Ζειάς, θεωρούμε σκόπιμο σαν επιστημονικός φορέας να ξεκαθαρίσουμε τι επιτέλους είναι αλήθεια και τι ψέμα γύρω από το θέμα αυτό. Ας δούμε όμως πρώτα τι λέει ο μύθος που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο σε διάφορα “έγκυρα” και λιγότερο έγκυρα site:
“Το ψωμί που τρώμε από το Σιτάρι έχει τελείως διαφορετικές πρωτεΐνες στηρίξεως από το ψωμί από τη Ζειά. Εδώ ακριβώς έγκειται και η διαφορά τους. Εις το Σιτάρι υπάρχει άφθονη η γλουτένη. Η γλουτένη είναι μία ισχυρή κόλλα και χρησιμοποιείται ως φυσική κόλλα υπό των ανθρώπων στην καθημερινή ζωή των. Η γλουτένη όμως ως πρωτεΐνη – στηρίξεως – (συγκόλλησις) των πρωτεϊνών του εγκεφάλου διά την δημιουργίαν τής μνήμης είναι καλή μεν, διότι δημιουργεί ισχυράν μνήμην, αλλά περιορισμένην, διότι συγκολλά περισσότερες πρωτεΐνες των απαιτουμένων και περιορίζει το απόθεμα αυτών.
Αποτέλεσμα είναι να περιορίζει την μνήμην εις πολύ λίγες εικόνες. Έτσι καταστρέφει την φαντασίαν και το δημιουργικό πνεύμα. Είναι δε εγκληματική, διότι έμμεσα καταστρέφει την υγείαν και το πνεύμα, την πρόοδον και τον πολιτισμόν του ανθρώπου. Η γλουτένη του σιταριού καταστρέφει την ύγείαν, το πνεύμα, την μεγαλοφυίαν, τον πολιτισμόν της ανθρωπότητος, διότι ως ισχυρή κόλλα επικολλάται εις τα τοιχώματα όλων των αγγείων που διέρχεται, πεπτικούς σωλήνες, έντερα, φλέβες, αρτηρίες κ.λπ. Ένεκα τούτου παρακωλύει την σωστήν πέψιν, κενώσεις και κυκλοφορίαν του αίματος, με τις αντίστοιχες επιβαρύνσεις εις την υγείαν…
Οι αρχαίοι δεν έτρωγαν ψωμί από σιτάρι. Το σιτάρι το είχαν ως τροφή των ζώων και το ονόμαζαν πυρρό. Έτρωγαν μόνον ψωμί από Ζειά ή Κριθάρι και εν ανάγκη μόνον από κριθάρι ανάμεικτο με Σιτάρι. Ο Μέγας Αλέξανδρος έτρεφε την στρατιάν του μόνο με Ζειά, διά να είναι οι άνδρες του υγιείς και πνευματικά ανεπτυγμένοι. Αν οι αρχαίοι Έλληνες έτρωγαν ψωμί από σιτάρι δεν θα είχαν τόσο υψηλήν πνευματικήν ανάπτυξιν…
…Μόλις οι κοσμοκράτορες εδιάβασαν αυτήν την έκθεσιν της επιτροπής, δίδουν εντολή το 1928 να αναιρεθεί αμέσως η καλλιέργεια Ζειά στην Ελλάδα και μόνον στην Ελλάδα…
…Ναι αλλά πώς θα το επιτύχουν αυτό; Αμέσως δίδουν εντολήν εις το τέκνον των, τον Βενιζέλο να επιστρέψει στην Ελλάδα και να εξαφανίσει την Ζειά. Οπότε βλέπουμε τον Βενιζέλο να επιστρέφει στην Ελλάδα μετά από 8 χρόνια αυτοεξορίας του, να ανασκουμπώνεται και να ορμά σαν λέων κατά της Ζειάς…
… Προς το τέλος του 1928 ο “Εθνάρχης” μας Βενιζέλος, προφανώς μετά από κάποια εντολή, με της Αμύνης τα Παιδιά, τυφλά εις τον νουν και την κρίσιν, και διψασμένα το πώς να ευχαριστήσουν καλλίτερα τον αρχηγόν των εκήρυξαν τον πόλεμον κατά της Ζειάς και εφορμήσαντες ακαταμάχητοι, ενίκησαν νίκην λαμπράν και εις βραχύτατον χρόνον 4 ετών δεν υπήρχε εις την Ελλάδα ούτε ένα σπυρί Ζειάς για σπόρο. Είπαν εις τον λαό ότι η Ζειά είναι ζωοτροφή, δι’ αυτό τα λεξικά την γράφουν έκτοτε ζωοτροφή και ότι είναι βλαβερή στην υγεία. Αυτό το πρόβαλαν έντονα τα ΜΜΕ και σε 4 χρόνια εξηφανίσθη η Ζειά.”
Τα παραπάνω τερατώδη έχουν δημοσιευτεί εδώ. Αν νομίζετε ότι παρόμοια κείμενα κυκλοφορούν μόνο σε περιθωριακούς ιστότοπους που αρέσκονται στις θεωρίες συνωμοσίας δείτε και μία αναπαραγωγή του μύθου (αν και με επιφυλάξεις) από ιστότοπο μεγάλης εμβέλειας. Δυστυχώς, και παρά τις απίστευτες τερατολογίες που περιέχουν κείμενα σαν και το παραπάνω, υπάρχουν άνθρωποι, ακόμα και μορφωμένοι, που τα πιστεύουν. Ακόμα χειρότερα, υπάρχουν άνθρωποι που ακριβοπληρώνουν προϊόντα ζειάς, προκειμένου να απολαύσουν τα ευεργήματα αυτής της …υπερτροφής των αρχαίων Ελλήνων. Ας δούμε λοιπόν τι είναι αλήθεια από όλους αυτούς τους ισχυρισμούς.
Αν οι αρχαίοι έφτιαχναν ψωμί από ζειά, θα αρκούσαν μερικές παραπομπές σε αρχαίους συγγραφείς. Αν ο Μεγαλέξαντρος έτρεφε με ζειά τη στρατιά του, σε κάποια πρωτογενή πηγή θα πρέπει να είναι καταγραμμένο. Και βέβαια, αν ο Βενιζέλος εν έτει 1928, δηλαδή τότε που ζούσαν οι πατεράδες πολλών από εμάς, ή έστω οι παππούδες μας, έκανε τόσο μεγάλη εκστρατεία, να ξεριζώσει μια καλλιέργεια που βέβαια θα πρέπει να καλλιεργούνταν σε χιλιάδες και χιλιάδες στρέμματα (αφού υποτίθεται πως όλο το ελληνικό ψωμί φτιαχνόταν από ζειά!) και να την αντικαταστήσει με μιαν άλλη, αυτή η κοσμογονική αλλαγή δεν θα έπρεπε να καταγραφτεί κάπου; Δόξα τω Θεώ, στην εποχή μας υπάρχουν ονλάιν δυο-τρεις εφημερίδες του 1928, γιατί δεν μας δείχνουν οι υποστηρικτές της απίθανης αυτής θεωρίας, έστω ένα άρθρο από την “έντονη εκστρατεία” των ΜΜΕ εναντίον της Ζειάς;
Η απάντηση είναι απλή: διότι δεν υπάρχει άρθρο. Και δεν υπάρχει άρθρο διότι δεν υπήρξε εκστρατεία. Και δεν υπήρξε εκστρατεία, επειδή όλο αυτό το παραμύθι ελάχιστους κόκκους αλήθειας περιέχει.
Ο κόκκος της αλήθειας είναι ότι πράγματι η ζειά αναφέρεται από τους αρχαίους συγγραφείς αλλά όλες σχεδόν οι αναφορές βεβαιώνουν ότι οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τη ζειά σα ζωοτροφή (και τα δρωμένα τ΄ άλογα ξεζέψαν απ΄ τ΄ αμάξι, και στ΄ αλογήσα τα παχνιά τα δέσαν, και τους βάλαν να φάνε ζειά ανακατευτή με κάτασπρο κριθάρι.) (Οδύσσεια δ 41. μετάφραση Α. Εφταλιώτη). Τη ζειά λοιπόν οι αρχαίοι δεν την έτρωγαν αλλά την έδιναν στα ζώα! Και για να μην υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι αυτή η τακτική συνεχίστηκε και στα επόμενα χρόνια, διαβάζουμε στον Θεόφραστο (Φυτών ιστορία 8.9.2.5) ότι η ζειά, που την εξετάζει μαζί με άλλα φυτά που χρησιμοποιούνται για ζωοτροφές, είναι “προσφιλής πάσι τοις ζώοις”.
Είναι δύσκολο να αποφανθούμε με βεβαιότητα ποιο σημερινό δημητριακό είναι η αρχαία ζειά. Αυτό συμβαίνει πολύ συχνά με τα φυτά της αρχαιότητας, διότι μπορεί η ίδια λέξη να δηλώνει κατά περιόδους διαφορετικό φυτό. Όσοι πάντως πλασάρουν ζειά (παράδειγμα), υποστηρίζουν ότι η αρχαία ζειά είναι το δίκοκκο σιτάρι (Triticum dicoccum). Το Triticum dicoccum μαζί με το Triticum monococcum και το Triticum spelta είναι τα τρία αρχέγονα είδη σιταριού από τα οποία έχουν προέλθει όλα σχεδόν τα σημερινά καλλιεργούμενα είδη και ποικιλίες σιταριού, και κυρίως το Triticum aestivum και Triticum durum (μαλακό και σκληρό σιτάρι) που καλλιεργούνται σχεδόν αποκλειστικά στην Ελλάδα. Ωστόσο, αυτό το σιτάρι σαφώς και έχει γλουτένη, επομένως δεν μπορεί να έχει τις… μαγικές ιδιότητες που του αποδίδονται. Ο Γ. Γεννάδιος, στο μνημειώδες Φυτολογικό λεξικό του, γραμμένο το 1914, καταλήγει (σελ. 401) ότι η Ζειά των αρχαίων ήταν μια ποικιλία σόργου, και ότι η Όλυρα, που επίσης αναφέρεται συχνά σε αρχαίες πηγές, και που ο Θεόφραστος τη διαχωρίζει από τη Ζειά, αν και άλλοι συγγραφείς τα θεωρούν συνώνυμα, ήταν άλλη ποικιλία σόργου.
Η δεύτερη πτυχή του παραμυθιού, ότι τάχα το 1928 οι Έλληνες έφτιαχναν ψωμί από ζειά και μόνο μετά την… άγρια καταστολή της ζειάς από τον Βενιζέλο άλλαξαν γνώμη είναι πολύ εύκολο να ανασκευαστεί. Αρκεί να ανοίξουμε ένα οποιοδήποτε βιβλίο γραμμένο πριν από το 1928, για να δούμε πώς έφτιαχναν το ψωμί. Για παράδειγμα, στη Γεωργική και οικιακή οικονομία του πρωτοπόρου Γρηγ. Παλαιολόγου, γραμμένη γύρω στα 1830, βλέπουμε ποιες ποικιλίες σιταριού καλλιεργούνταν τότε στην Ελλάδα και τι ψωμί έδινε η καθεμιά. Ή, στην Συνέκδημο υγιεινή του Πύρλα (1864) στη σελ. 115: “ο εκ σίτου άρτος είναι η προτιμοτέρα φυτική τροφή”. Καταντάει κωμικό, να πρέπει να επικαλείσαι πηγές για τα αυτονόητα, ότι 1+1=2 ή ότι ψωμί φτιάχναν από σιτάρι.
Υπάρχει όμως και μία τρίτη παράμετρος σε όλον αυτό το μύθο: η γλουτένη και οι καταστρεπτικές της ιδιότητες για τον άνθρωπο! Όσοι έχουν έστω και ελάχιστες γνώσεις βιοχημείας καταλαβαίνουν αμέσως ότι οι ισχυρισμοί πως η γλουτένη δρά ως ισχυρή κόλλα που …συγκολλά τις πρωτεΐνες του εγκεφάλου και εναποτίθεται στα αγγεία, είναι επιεικώς για τα πανηγύρια. Το μόνο πρόβλημα που μπορεί να προκαλέσει σε ορισμένους η γλουτένη (πολύ μικρό ποσοστό του γενικού πληθυσμού με γενετική προδιάθεση) είναι η γωστήδυσανεξία στη γλουτένη (κοιλιοκάκη) που εκδηλώνεται με εντερικά και στομαχικά προβλήματα.
Αν κάποιοι θέλουν να τρώνε ψωμί από δίκοκκο σιτάρι (στα γερμανικά Dinkel) που το αλεύρι του εισάγεται από τη Γερμανία και κοστίζει πανάκριβα, και μάλιστα να το διαφημίζουν σε ιστοτόπους μεγάλης εμβέλειας, είναι δικαίωμά τους, αλλά ας μη μπλέκουν στη μέση τον Βενιζέλο και ας μη διαστρεβλώνουν την ιστορία. Και κυρίως ας μην το πλασάρουν σαν “ψωμί χωρίς γλουτένη” γιατί αυτό είναι καθαρή απάτη και παραπλάνηση του κοινού! Οι Έλληνες δεν έφτιαχναν ποτέ ψωμί από ζειά, η αρχαία ζειά χρησιμοποιόταν για ζωοτροφή, το 1928 οι Έλληνες έφτιαχναν ψωμί από σιτάρι και συνέχισαν και μετά και η περίφημη εκστρατεία του Βενιζέλου κατά της ζειάς δεν συνέβη ποτέ. (Σκάνδαλο αλεύρων συνέβη επί Βενιζέλου, αλλά αφορούσε την τιμή του ψωμιού, όχι την αντικατάσταση του αλευριού ζειάς από σιτάλευρο!)
