Στην ολομέλεια της βουλής μίλησε ο βουλευτής Θεσπρωτίας κ. Χρήστος Κατσούρας. Η ομιλία έγινε στα πλαίσια της συζήτησης για τη ψήφιση του νομοσχεδίου του Υπουργείου Παιδείας με θέμα: «Δομή, λειτουργία, διασφάλιση της ποιότητας των σπουδών και διεθνοποίηση των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων».
Αναλυτικά η ομιλία του κ. Κατσούρα:
«« Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, η σημερινή υπερψήφιση ενός νομοσχεδίου από τη συντριπτική πλειοψηφία της Ελληνικής Βουλής, αποτελεί αναμφίβολα ένα ιστορικό γεγονός – πέρα από την ουσία, γιατί έγινε αυτό – που νομίζω ότι θα συζητείται για πολύ καιρό ακόμη. Γιατί η συζήτηση για την τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι μια συζήτηση που αφορά τη χώρα, την επιβίωση της και την προοπτική της. Και είναι μια συζήτηση κατ’ εξοχήν πολιτική. Γιατί μας διαφεύγει συχνά ότι οι ιδεολογικές απόψεις και οι πολιτικές δομές που κυριαρχούν, καθορίζουν ένα συγκεκριμένο τύπο εκπαιδευτικής οργάνωσης και λειτουργίας. Γιατί η γνώση, η έρευνα και η καινοτομία σχετίζονται με την οικονομική ανάπτυξη ενός τόπου. Γιατί η παραγωγή νέας γνώσης με την συνοδό τεχνολογία – ιστορικό και κοινωνικό προϊόν κι αυτή – προσδίδει ισχύ στον κάτοχο τους. Γιατί κυρίως η εκπαιδευτική διαδικασία επηρεάζει την υπευθυνότητα των πολιτών και τη σχέση αλληλεγγύης με τους συμπολίτες τους.
Θα προσπαθήσω να σταθώ σε τέσσερα κύρια ερωτήματα.
Πρώτο ερώτημα: Ποιο είναι το πρόβλημα της εκπαίδευσης σήμερα; Και θα πω αυτό που ανέφερα και στην επιτροπή, πως το πρόβλημα της εκπαίδευσης είναι παγκόσμιο και όχι ελληνικό, όπως συχνά παρουσιάζεται. Κι αυτό δείχνουν οι αγωνιώδεις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες σε πάρα πολλές χώρες του κόσμου. Ταυτόχρονα, υπάρχει μία μεγάλη πίεση για προσαρμογή της εκπαίδευσης και της έρευνας στις οικονομικές και διοικητικές ανάγκες του παρόντος. Επίσης, δημιουργείται ένα νέο μεγάλο χάσμα ανάμεσα στους παραγωγούς της γνώσης, στους χρηματοδότες τους και όσους κατανοούν τη σημασία αυτών των διαδικασιών και στους αποκλεισμένους της γνώσης που ή απλά καταναλώνουν ή πιο συχνά σήμερα, αδυνατούν και να γνωρίσουν και να καταναλώσουν. Οι ανισότητες αυτές είναι παγκόσμιες αλλά και ενδοευρωπαϊκές.
Υπό τις σημερινές δύσκολες συνθήκες τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα είχαν συμφέρον όχι τόσο να ενθαρρύνουν την κατανάλωση περιορίζοντας τους φόρους, όπως όλο και πιο συχνά και όλο και πιο εμφατικά προτείνουν διάφοροι νεοσυντηρητικοί, αλλά να εξασφαλίσουν πολύ σημαντική χρηματοδότηση στην ανάπτυξη της έρευνας και στην ενίσχυση μακροπρόθεσμων σχεδίων πανεπιστημίων. Κι αυτό δεν το βλέπουμε. Θα μου πείτε, δεν υπάρχει ελληνική ιδιαιτερότητα;
Προφανώς και υπάρχει. Είναι η αναποτελεσματική διοίκηση, τα φαινόμενα αναξιοκρατίας, οι πράξεις βίας στους χώρους των πανεπιστημίων, οι συναλλαγές για εκλογή πρυτάνεων. Το πρόβλημα μοιάζει με το οικονομικό πρόβλημα της χώρας.
Υπάρχει παγκόσμια ένα συστημικό πρόβλημα με ένα αποταμιευτικό μοντέλο μάθησης και μία ελληνική ιδιαιτερότητα. Απουσιάζουν επίσης από το χώρο μας, τον ελλαδικό, χαρακτηριστικά πετυχημένων δομών και πρακτικών, όπως η μείωση της αντίθεσης μεταξύ διευθυντικών και εκτελεστικών ρόλων.
Το δεύτερο ερώτημα: Έγινε διάλογος για τις αναγκαίες αλλαγές;
Κυρία Υπουργέ, παρακολουθώ τις αγωνιώδεις προσπάθειες διαλόγου που έχετε κάνει το τελευταίο έτος. Και αρκετές από τις προτάσεις μας – και δικές μου αλλά και συναδέλφων – τις έχετε κάνει δεκτές. Θα αναφερθώ στην εξισορρόπηση των αρμοδιοτήτων μεταξύ Συγκλήτου και Συμβουλίου, στην αύξηση του αριθμού των μελών της Συγκλήτου και στην τελευταία πρόταση που κάνατε δεκτή σήμερα, στο να εκλέγεται ο Πρύτανης.
Αλλά έχουμε αναρωτηθεί γιατί συνολικά ο διάλογος δεν είχε τα απαιτούμενα αποτελέσματα πιο νωρίς;
Μήπως γιατί απουσίαζε στην ουσία ένα θεσμικό πλαίσιο διαλόγου που να επιβάλλεται στους συμμετέχοντες, σε μας και σε σας; Μήπως γιατί απουσίαζε η έννοια της πραότητας απ’ αυτό το διάλογο σαν πολιτική αρετή; Μήπως γιατί κάθε διαφωνία κινδυνεύει να καταγραφεί ως αντιπολιτευτική διάθεση; Δυστυχώς έτσι ανδρωθήκαμε μεταπολιτευτικά. Διαλεγόμαστε μέσω τελεσιγράφων και εδώ η αυτοκριτική του χώρου μας θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα αυστηρή.
Θίγεται το αυτοδιοίκητο με τις αλλαγές; Θα κάνω καταρχήν μία παρατήρηση. Το αυτοδιοίκητο δεν είναι μόνο μία συνταγματική επιταγή ή ένας τεχνικός ή διοικητικός όρος. Είναι η ίδια η ουσία του πανεπιστημίου όπως αυτή κατοχυρώθηκε ευρωπαϊκά στην προσπάθεια του να αποσπαστεί από κάθε μορφής προκατάληψη. Περιορίζει την αυτονομία των ιδρυμάτων η συμμετοχή εξωτερικών μελών στη διοίκηση τους; Από μόνο του το γεγονός ότι όλο και περισσότερες αρμοδιότητες μεταφέρονται από το Υπουργείο προς τα ιδρύματα συμβάλλει όχι μόνο στην αποκέντρωση αλλά και στην ενίσχυση αυτής της αυτονομίας. Δυνητικά η συμμετοχή εξωτερικών μελών μπορεί να σηματοδοτήσει την καλύτερη διασύνδεση των ιδρυμάτων με την κοινωνία και βέβαια με τον κανονισμό λειτουργίας τους τα ιδρύματα μπορούν να καθορίσουν μόνα τους διάφορα θέματα που τα αφορούν.
Τέταρτη ερώτηση: Μπορεί να γίνει εκπαιδευτική μεταρρύθμιση σε περιόδους οικονομικής στενότητας; Κυρία Υπουργέ, ξέρετε καλύτερα από μένα ότι η εκπαίδευση είναι υπόθεση δαπανηρή. Ξέρετε ότι σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης απαιτείται ειδικότερα για περιφερειακές δομές και κράτη επιπλέον μία παιδεία της τοπικής ανάπτυξης, του τοπικού σχεδίου. Απαιτείται ένα νέο όραμα για μία νέα Ελλάδα της εκπαίδευσης και της έρευνας, αλλά απαιτούνται επίσης πόροι για την υλοποίηση αυτού του οράματος.
Εφόσον καταλήξουμε ως χώρα ότι προέχουν πράγματι η εκπαίδευση και η έρευνα, θα πρέπει να αυξηθούν ανάλογα οι δαπάνες. Η χώρα έχει ανάγκη να ιεραρχήσει τις προτεραιότητες της και η κοινωνία να πάρει το αντίστοιχο κόστος και αυτό δεν μπορεί να περιμένουμε να γίνει αύριο, σε καιρούς ηρεμίας, αλλά πρέπει να γίνει άμεσα σε καιρούς μεταβατικούς, σε καιρούς σύγχυσης, της ίδιας σύγχυσης που μας πιέζει να στραφούμε από το μακροπρόθεσμο και το σημαντικό που θα οδηγήσει στην ανανέωση και στην επιβίωση του τόπου στη βραχυπρόθεσμη επίλυση επειγόντων προβλημάτων και μόνο.
Θα κάνω δυο – τρεις παρατηρήσεις για τα άρθρα. Πράγματι είπα στην Επιτροπή ότι κάποια από τα θεσμικά όργανα θα πρέπει να εκλέγονται και πήρατε μια σωστή απόφαση να εκλέγεται ο πρύτανης. Νομίζω ότι θα ήταν στη σωστή κατεύθυνση αν εκλεγόταν και ο κοσμήτορας. Θα μπορούσατε να κάνετε και κάτι άλλο αν δεν θέλετε να οδηγηθείτε εκεί, η γενική συνέλευση της σχολής να αποκλείει αιτιολογημένα υποψηφιότητα για εκλογή συγκεκριμένου κοσμήτορα με μικρότερη πλειοψηφία. Ξέρετε ότι δύσκολα δίνει κάποιος αρνητική ψήφο. Τα ¾ που λέτε είναι σχεδόν απαγορευτικά. Μπορείτε να το βάλετε με πλειοψηφία της γενικής συνέλευσης. Δεν πάει εύκολα κάποιος να ψηφίσει αρνητικά. Για να το κάνει αυτό θα έχει έναν ιδιαίτερο λόγο.
Δεύτερη παρατήρηση: Νομίζω ότι η δημόσια κλήρωση για την επιλογή των εκλεκτορικών θα ήταν μία καλύτερη διάταξη.
Τρίτη παρατήρηση: Δεν ξέρω πραγματικά τι θα ήταν το σωστό. Με προβληματίζει το άρθρο 17 παράγραφος 2. Προσωπικά – χωρίς να είμαι απόλυτος σ’ αυτό – δεν θα ήθελα να υπάρχει καμία εξαίρεση καθηγητή χωρίς διδακτορικό, ούτε στην αρχιτεκτονική ούτε στη σχολή καλών τεχνών. Υπάρχει το επιχείρημα ότι ένας ζωγράφος δεν θα μπορεί να πάει στη σχολή καλών τεχνών; Υπάρχει το αντεπιχείρημα ότι θα μπορούσε να γίνει επίτιμος διδάκτορας και να είναι ουσιαστικά μέλος της σχολής χωρίς οργανική σχέση.
Κλείνοντας, κυρία Υπουργέ, δεν μπορώ να μην κάνω δύο μικρές παρατηρήσεις που νομίζω ότι έχουν ιδιαίτερη σημασία. Την πρώτη σας την έχω πει πολλές φορές. Είναι μία παρατήρηση για τη σύνδεση του πανεπιστημίου με την αγορά εργασίας. Τα πανεπιστήμια οφείλουν να έχουν μία υπερχρονική αποστολή που έχει να κάνει με την παραγωγή και τη διάδοση της γνώσης. Δεν πρέπει να είναι υποταγμένα. Μπορεί να λέμε «ναι» στη διασύνδεση με την αγορά εργασίας, αλλά δεν μπορεί ποτέ – και αυτό θέλω να καταγραφεί ιστορικά – να είναι υποταγμένα σ’ αυτή την αγορά.
Θα ήθελα να κάνω μία έκκληση προς ολόκληρη την πανεπιστημιακή κοινότητα, καθηγητές, φοιτητές και διοικητικούς, να κατοχυρώσουν μόνοι τους την ακαδημαϊκή ελευθερία, έννοια πολύ ευρύτερη απ’ αυτή που αποδίδεται συνήθως, για να μην δούμε με την κατάργηση του ασύλου εικόνες προσβολής του χώρου, για να μην πάμε στην άλλη πλευρά.
Γιατί, κυρία Υπουργέ, ξέρετε και εσείς καλύτερα από εμένα, με την πείρα που έχετε, ότι πολλές φορές το απαξιωμένο επανέρχεται δικαιωμένο στην ιστορία.
Ευχαριστώ πολύ. »»
