Μάθημα πολιτισμού και αξιοπρέπειας:
Μια μοναδική εμπειρία είχαν την ευκαιρία να ζήσουν όσοι είχαν την τύχη να παρακολουθήσουν την παρουσίαση του Requiem Mediterraneo του Νίκου Παπακώστα στην αίθουσα του Ιανού την Μεγάλη Δευτέρα το μεσημέρι. Οι ομιλητές Ανδρέας Πυλαρινός, Αυγερινός Ανδρέου και Νατάσα Χονδράκη απλά, λιτά και κατανοητά ανέλυσαν τον ποιητικό λογο και την μουσική σύνθεση του «REQUIEM MEDITERRANEO» αποδεικνύοντας, ότι πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα μουσικά και ποιητικά που έργα της Σύγχρονης Ελληνικής μουσικής, που έχει τις ρίζες της στην Ελληνική παράδοση και τα μεσογειακά ιδιώματα. Μιας παράδοσης που ο συνθέτης σέβεται και εξελίσσει με μοναδικό τρόπο. Μιας παράδοσης που βγαίνει από τις ρίζες προαιώνιων καταβολών και δεν παραμένει στο χώμα η τις αραχνιασμένες μουσιακές προθήκες, αλλά παίρνει νέα ζωή. Βγάζει κλαριά, ανθούς και καρπούς, που γυρνούν στη γη για να αναστηθούν και να καρπίσουν ξανά. Γιατί αυτό σημαίνει παράδοση, γιατί αυτό σημαίνει πολιτισμός.
Ο τ. Πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών Αυγερινός Ανδρέου τόνισε:… Ο Νίκος Παπακώστας στο έργο του ασχολήθηκε με την μεταφυσική για το θάνατο. Απέδωσε ο ίδιος λογοτεχνικά άρτια και έντεχνα τα κείμενα του Ιωάννη Δαμασκηνού και μέρος της επί του όρους ομιλίας του Ιησού, την οποία λόγω των βαθέων νοημάτων και της υψηλής πνευματικής συλλήψεως σέβονται και αποδέχονται όλοι, ακόμη και οι άθεοι. Επέτυχε απολύτως… Να εκφράσουμε την ευχή να ασχοληθεί στο μέλλον και με την λαική μεταφυσική για τον θάνατο. Το περιμένουμε….
Ο μαέστρος Ανδρέας Πυλαρινός, που πρώτος ανεκάλυψε και διηύθυνε το έργο με την Ορχήστρα Διαχρονικής Μουσικής της ΕΡΤ, χαρακτήρισε το «Requiem Mediterraneo» σαν ένα από τα μεγάλα έργα στην ιστορία της σύγχρονης Ελληνικής μουσικής, που βασίζονται σε κείμενα με θρησκευτικό χαρακτήρα, κατατάσσοντας το ως ισάξιο με τα περίφημα έργα του Μανώλη Καλομοίρη «Aκάθιστος ύμνος, από την Συμφωνία της Λεβεντιάς», του Mίκη Θεοδωράκη «Ακολουθία εις κεκοιμημένους» και του Ανδρέα Νεζερίτη «Ψαλμοί του Δαυβίδ». Τέλος ο μεγάλος αρχιμουσικός εξέφρασε την έκπληξη του για το ότι στη σημερινή εποχή υπάρχουν άνθρωποι που απαρνούνται την εφήμερη επιτυχία γράφοντας αριστουργήματα, ενώ γνωρίζουν ότι ποτέ δεν θα εξαργυρώσουν τα επιτεύγματα τους…
Η τοποθέτηση και ανάλυση του συνθέτη Νίκου Παπακώστα, συναισθηματικά φορτισμένη και συγκλονιστική. Γεμάτη στοιχεία ιστορικά, μουσικολογικά, θεολογικά. Με συγκρίσεις και αναφορές στη Ελληνική διανόηση από τον Πίνδαρο, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Ωριγένη, μέχρι τον Καρυωτάκη και τον Ελύτη. Mε ξεκάθαρες και ουσιαστικές απόψεις για την ουσιαστική έλλειψη μεταφράσεων των σπουδαίων από φιλοσοφική και φιλολογική άποψη κειμένων της εκκλησίας. Με βαθειά γνώση του τι ήθελε να κάνει και το πως εφτασε στο συγκλονιστικό αυτό αποτέλεσμα. Με αποκρυσταλωμένη άποψη για τον ίδιο και την πορεία του: «θα ήθελα να διαβεβαιώσω ότι δεν είχα ούτε την πρόθεση, ούτε και το στόχο να γράψω ένα έργο κλασσικής μουσικής, μιμούμενος ή συναγωνιζόμενος τη μεγαλοφυΐα του Μότσαρτ ή του Βέρντι, αποποιούμενος την ιδιότητα του λαϊκού συνθέτη. Προσπάθησα στη σύνθεση να χρησιμοποιήσω ρυθμούς, ύφος, χρώμα, κλίμακες και τεχνοτροπία που τη συναντάμε στη λαϊκή και δημοτική μας μουσική, στις επτανησιακές καντάδες, τα παραπονεμένα τραγούδια αποχωρισμού της Ηπείρου και των Ελληνόφωνων της Κάτω Ιταλίας και άλλα μουσικά μεσογειακά ιδιώματα, που ο καθένας, χωρίς ιδιαίτερες μουσικές γνώσεις, μπορεί να αντιληφθεί και τον καθένα θα μπορούσαν να παραπέμψουν σε οικεία, τρυφερά και αγαπημένα ακούσματα. Απλά και με λίγα λόγια ήθελα να δημιουργήσω ένα σύγχρονο, καθαρά μεσογειακό λαϊκό έργο, που θα μπορούσε να εκτελεσθεί τόσο με παραδοσιακά όργανα , όσο και με συμφωνική ορχήστρα , χωρίς αυτό να διαφοροποιεί τον χαρακτήρα και τον προσανατολισμό του».
Μιά ανάλυση μάθημα πολιτισμού και αξιοπρέπειας, χωρίς κραυγές και αφορισμούς, που θα μπορούσε να συμπυκνωθει στα λόγια της παλιάς και αγαπημένης φίλης του ποιήτριας κ.Αναστασίας Χονδράκη: «… Πραγματικά πρόκειται για το πιο τρυφερό και παρηγορητικό requiem! Όπως ακούσαμε από τον μαέστρο Ανδρέα Πυλαρινό ένα από τα σπουδαιότερα έργα της σύγχρονης Ελληνικής μουσικής δημιουργίας που ανοίγει δρόμους και δίνει ελπίδα στη χαοτική κατάσταση της πολιτιστικής μας πραγματικότητας. Υπέροχη μουσική και εξαίσιες φωνές. Εκπληκτική παράσταση με το λόγο του Ιωάννη του Δαμασκηνού, μέσα από την μοναδική απόδοση του Νίκου Παπακώστα, αρχέγονο και λιτό να εξελίσσεται στην ποιητική του σύγχρονη εκφραστική διάσταση αφήνοντας την μουσική να κάνει τον καημό τραγούδι και το τραγούδι καημό. Ο πόνος ανυψώνεται μαζί με το συναίσθημα της απώλειας τόσο που η δραματικότητα του μοιραίου αποχαιρετισμού να κορυφώνεται σε γόνιμη ελπίδα. Η ελπίδα που ανασταίνει τον χωμάτινο άνθρωπο του σήμερα του χθες και του αύριο ώστε να μετρήσει η ζωή γιατί τελικά θάνατος δεν υπάρχει. Θέλουμε να το ακούσουμε ξανά γιατί αυτή είναι η μουσική που ταιριάζει στον κοσμικό άνθρωπο που νοιώθει και όταν σκέφτεται και όταν δεν σκέφτεται πάλι το νοιώθει.
Ο Νίκος Παπακώστας ζει στο σήμερα κουβαλώντας μνήμες και βιώματα απο μια Ελλάδα του χθές. Μια Ελλάδα που μπαίνοντας στον 21ο αιώνα έχει συνηθίσει να ευτελίζεται και να ευτελίζει όποιον αντιστέκεται στην κατρακύλα της. Σαν γνήσιος καλλιτέχνης που είναι ψυχανεμίζεται τον θάνατο. Έναν θάνατο ωραίο χωρίς ανθοστόλιστες κηδείες και χρυσές κορδέλες που στοιχειώνουν τον ουρανό του μυαλού του. Πουθενά δεν ακούγονται μοιρολόγια. Τα χείλη είναι σφιχτά στις ανέκφραστες φάτσες. Συμπορεύονται προς την τελευταία κατοικία.
Ποιος επιτέλους κηδεύει ποιον;
O Ιωάννης Δαμασκηνός γίνεται αυτόπτης μάρτυρας του βασανιστικού οδοιπορικού του ανθρώπου προς το αναπόφευκτο. Πάσχει και υποφέρει. Με οδύνη παραδίνεται στην αδυναμία της ζωής να παρέμβει. Ξέρει όμως οτι ο θάνατος δεν θα νικήσει.
Ο ταπεινωμένος και καταφρονεμένος άνθρωπος θα μείνει στον Άδη για τρείς μέρες και μετά όμορφος και λαμπερός θα επιστρέψει στο δικό μας αύριο.
Ο Παπακώστας αυτήν την οπτασία ζωντανεύει με την μελοποιημένη του ποίηση. Με ανακούφιση αποτάσσει κάθε επιρροή από επίσημες κηδείες. Ξεφεύγει απο την προδιαγεγραμμένη διαδρομή. Τρυφερά με τη μουσική του αναπλάθει τους γήινους παραδείσους. Με παράπονο, πόνο και καυμό μαλακώνει τα ποιητικά του λόγια. Τα μουσκεύει με λυτρωτικά δάκρυα. Ξέρει οτι μόνο ο μάταιος θάνατος είναι χειρότερος από το θάνατο. Ένα θάνατο μάταιο ποια ζωή θα τον σβήσει;
Η ζωή είναι τόσο γλυκειά όσο μια απατηλή απόλαυση. Και όταν αυτή τελειώσει τότε μόνο η μουσική μένει για να προαναγγείλει την άνοιξη. Βγαίνει από τον θρήνο όπου για τρείς μέρες έχει ταλαιπωρήσει τον θάνατο. Και πάλι ο χαμένος είναι ο θάνατος . Ακόμα και η πιο σύντομη χαρά της ζωής είναι ικανή να τον ποδοπατήσει.
Ο καρτερικός άνθρωπος του Παπακώστα ανταμώνει τον εξαϋλωμένο λαμπερό μάρτυρα του Δαμασκηνού στην μία και μοναδική πατρίδα όλων των αναστημένων ανθρώπων, την άναρχη.
Σε ευχαριστούμε Νίκο Παπακώστα που μας κοινώνησες το απόσταγμα σου! “
H εκδήλωση έκλεισε με την προβολή της Παγκόσμιας Πρεμιέρας του REQUIEM MEDITERRANEO από την Λυρική Σκηνή Αθηνών και συντελεστές τους:
- ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΣΥΧΡΟΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ της ΕΡΤ Υπό την Διεύθυνση του ΑΝΔΡΕΑ ΠΥΛΑΡΙΝΟΥ
- ΧΟΡΩΔΙΑ του Μ.Σ. ΕΘΝΙΚΟΥ ΩΔΕΙΟΥ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ Υπό την Διεύθυνση του ΓΙΑΝΝΗ ΚΟΝΤΙΤΣΗ
- ΧΟΡΩΔΙΑ του Π.Ο. ΔΗΜΟΥ ΠΕΥΚΗΣ Υπό την Διεύθυνση του ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ
- ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΕΚΚΑΣ (Σολίστ)
- ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΒΕΤΤΑ (Σολίστ)
- ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΖΑΝΝΗ (Σολίστ)
- ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΓΚΙΚΑ (Σολίστ)
